Τραγωδία μικρών ανθρώπων

Τα «Παντρολογήματα» του Γκόγκολ ανεβαίνουν στο θέατρο Πορεία σε σκηνοθεσία Στάθη Λιβαθινού

«Ένα εντελώς απίστευτο περιστατικό σε δύο πράξεις» χαρακτηρίζει ο ίδιος ο συγγραφέας του, ο Νικολάι Γκόγκολ, το θεατρικό του έργο «Παντρολογήματα», που αυτές τις ημέρες ανεβαίνει στο θέατρο Πορεία. Εκ πρώτης όψεως πρόκειται για μια τυπική «γκογκολική» ιστορία. Αλλά δεν είναι μόνον αυτό, καθώς στην κλασική ρωσική κωμωδία ηθών ο Γκόγκολ έχει προσδώσει ένα σκοτεινό βάθος και έχει μετατρέψει το έργο του σε τραγικωμωδία. Αν και γραμμένη το 1833, παραμένει επίκαιρη κυρίως γιατί τα θέματά της αφορούν το υπαρξιακό άγχος, ένα άγχος από το οποίο δεν έχει ξεφύγει ο σύγχρονος άνθρωπος.

Τι είναι τα «Παντρολογήματα»; Κεντρικό πρόσωπο είναι ο Πατκαλιόσιν, ο οποίος και πιέζεται να παντρευτεί. Ο φίλος του Κατσκαριόφ καταφέρνει με τα πολλά να τον πείσει, και αναλαμβάνει τον ρόλο του ερασιτέχνη προξενητή. Με ποικίλες μηχανορραφίες και επιτήδειους ελιγμούς, βγάζει από τη μέση όλους τους υπόλοιπους διεκδικητές της νύφης. Μόνο που στο τέλος χάνει τον υποψήφιο γαμπρό, ο οποίος έντρομος εγκαταλείπει το πεδίο της μάχης.

«Ο Γκόγκολ είναι ένας απίστευτα ιδιαίτερος και δύσκολος συγγραφέας» λέει ο Στάθης Λιβαθινός που σκηνοθετεί την παράσταση. «Άλλωστε, όπως έλεγε και ο Ντοστογιέφσκι, ‘όλοι έχουμε βγει από το Παλτό του Γκόγκολ (σ.σ. τίτλος έργου του που παίζεται στην Πειραματική Σκηνή του Εθνικού Θεάτρου) γιατί άλλαξε το θέατρο της εποχής του. Απαίτησε από τους ηθοποιούς μιαν άλλη θεατρική γλώσσα. Ζητάει τα αποθέματά τους ώστε να μπορέσουν να δημιουργήσουν με ελαφράδα το αστείο και το γελοίο και ταυτόχρονα να παραμένουν τραγικοί’. Τα ″Παντρολογήματα″ είναι μια τραγική φάρσα. Μπορεί να διηγείται την ιστορία του με αστείο τρόπο, αλλά την ίδια στιγμή είναι θλιβερό αυτό που λέει. Και ο ίδιος δεν φοβάται τη γελοιότητα της μοναξιάς του ανθρώπου δεν έχει τελειώσει ακόμη».

Συγγραφέας με τολμηρό χιούμορ, προπομπός του θεάτρου του Παραλόγου, ο Γκόγκολ ασχολείται με τους χαρακτήρες που πλάθει και θέλει να μας τους κάνει γνωστούς, να τους μάθουμε σφαιρικά. Χρησιμοποιεί τα στοιχεία της φάρσας, αλλά τα έργα του πρέπει να τα δει κανείς πέρα από τη φάρσα.

Για τον Δημήτρη Τάρλοου που συνυπογράφει τη μετάφραση με τον Λεωνίδα Καρατζά, ο ρόλος του «γαμπρού» που υποδύεται, τον ενδιέφερε ιδιαίτερα. «Είναι ένας άνθρωπος που βιώνει με περίεργο τρόπο τον φόβο. Είναι ένας παράγοντας που τον ανακόπτει από το να ζήσει. Και ο γάμος είναι ένα πρόσχημα. Όλοι οι ήρωες στα ″Παντρολογήματα″ ζητούν ένα κομματάκι ευτυχίας. Και ο ″γαμπρός″ είναι ο μόνος που την αρνείται. Κι αν πείθεται τελικά, κι αυτό παράδοξο είναι». Όσο για τη «νύφη», η Ταμίλα Κουλίεβα που την ερμηνεύει, σημειώνει: «Έχει την προσδοκία να αλλάξει τη ζωή της, όπως ο Γκόγκολ ήθελε να αλλάξει τον κόσμο. Αναζητεί κι αυτή κάτι διαφορετικό και ασυνήθιστο. Όλοι τους επιθυμούν το καλύτερο αλλά δεν τα καταφέρνουν. Γιατί είναι όλοι μικροί άνθρωποι και ζητούν πράγματα πάνω από το μέγεθός τους. Πολύ απλά, πρόκειται για μια τραγωδία μικρών ανθρώπων» καταλήγει.

03.01.2004, Λοβέρδου Μυρτώ «Τραγωδία μικρών ανθρώπων», Το Βήμα