«Άγρια Δύση» του Σαμ Σέπαρντ από το «Θέατρο Εξαρχείων».

Χωρίς να θέλω να κωδικοποιήσω μηχανιστικά βρίσκω πως το σύγχρονο αμερικανικό δίδυμο του θεάτρου, Σέπαρντ και Μάμετ, έχει ενδιαφέρουσες αναλογίες με το μεταπολεμικό δίδυμο Τεν. Ουίλιαμς και Άρθουρ Μίλερ. Ο Μίλερ και ο Σέπαρντ νοιάζονται να εντάσσουν το πρόβλημα των ηρώων τους στην κοινωνική συνθήκη, να ερμηνεύσουν τα ψυχολογικά συμπτώματά τους με όρους κοινωνικούς και οικονομικούς. Ο Τ. Ουίλιαμς και ο Μάμετ, χωρίς να αγνοούν τα κοινωνικά συμφραζόμενα, εξαίρουν τον ποιητικό ή τον ειρωνικό τρόπο συμπεριφοράς των ηρώων τους. Ως εκ τούτου τα έργα της ποιητικότερης δυάδας είναι πιο απελπισμένα, γιατί είναι περισσότερο τρωτά. Ο Μίλερ και ο Σέπαρντ γνωρίζουν τους μηχανισμούς της αμερικανικής κοινωνίας, καταγράφουν τα αδιέξοδα των παγιδευμένων ατόμων, περιγράφουν ακόμη και τη συντριβή τους μέσα στις μυλόπετρες, αλλά η τραγωδία είναι ιστορικής τάξεως. Στην άλλη δυάδα γίνεται σχεδόν μοιραία και μεταφυσική.

Η «Άγρια Δύση» του Σέπαρντ, που παίζεται για λίγες ακόμη ημέρες στο «θέατρο Εξαρχείων», είναι ένα έργο το οποίο φαίνεται στην πρώτη προσέγγιση ψυχολογικό δράμα που έχει να κάνει με τα ατομικά αδιέξοδα δύο αδελφών. Σε μια βαθύτερη όμως εξέταση, είναι μια μελετημένη επανεξέταση κάτω από νέες κοινωνικές συνθήκες ενός πάγιου αμερικανικού προβλήματος. Ο Σέπαρντ θαρρείς και έρχεται να απαντήσει πενήντα χρόνια μετά στον Ευγένιο Ο’ Νιλ και στο έργο του «Πέρα από τον ορίζοντα»· (που πριν από δύο χρόνια ξαναείδαμε στο θέατρο «Αθηνών»),

Και ο θεατρικός πρόγονος και ο επίγονος εγγράφουν εντός της οικογενειακής εστίας το αμερικανικό δράμα της ματαίωσης, της αποτυχίας, του ανικανοποίητου. Και στα δύο έργα οι συγγραφείς απλώνουν μπροστά μας με έναν πυκνό ρεαλισμό, δηλαδή σε έναν εκρηκτικό πυρήνα, την ιστορία δύο αδελφών που άλλο θέλησαν και άλλο έγιναν. Αν αυτό το σύνδρομο είναι σήμερα όχι μόνο αμερικανικό, αλλά καθολικώς δυτικό (και φοβάμαι παγκόσμιο), είναι γιατί είναι προϊόν μιας συγκεκριμένης κοινωνίας που παράγει παγίως και νομοτελειακά αλλοτρίωση.

Στην «Άγρια Δύση» ο Σέπαρντ απομονώνει τα δύο αδέλφια στις δύο άκρες του κοινωνικού σαλούν και τους παρατηρεί ακριβώς τη στιγμή που, με το χέρι στο πιστόλι, καιροφυλακτούν να τραβήξουν, πριν προλάβει ο άλλος να αμυνθεί.

Μέσα σε κάθε Αμερικανό, φαίνεται να λένε όλοι οι μεγάλοι μαστόροι, μυθιστοριογράφοι και δραματουργοί, ο Χεμινγουέι ο Ντος Πάσος, ο Στάινμπεκ, ο Φόκνερ, ο Ο’ Νιλ, ο Τεν. Ουίλιαμς, ο Μίλερ, ο Άλμπι, υπάρχουν, καλύτερα συνυπάρχουν, ο ονειροπόλος, ο ποιητής και ο πραγματιστής, ο εφευρετικός και ο κατακτητής. Η συγκυρία αναγκάζει τους ανθρώπους να αξιοποιήσουν, να προβάλουν συνήθως τον έναν από τους δύο. Πιο συχνά αναδύεται ο πλέον επιφανειακός εαυτός, ο πιο βολικός, ο λιγότερος βαθύς. Και σε μια στιγμή κρίσης, εκεί που δεν το περιμένει κανείς, ξεπετάγεται και απαιτεί τα δικαιώματά του ο καταπιεσμένος, ο βαθύτερος, ο πιο αυθεντικός. Συνήθως είναι αργά και η καταστροφή είναι βεβαία.

Πρόσφατα αυτή την πάλη την είδαμε εκ νέου στο «θέατρο Εξαρχείων», πάλι με δύο αδέλφια, στο «Τίμημα» του Άρθουρ Μίλερ. Στην «Άγρια Δύση» ο ποιητής, ο ονειροπόλος κρύβει μέσα του έναν καταπιεσμένο αλήτη, έναν φαγά, έναν κατακτητή. Και ο αλήτης, ο ατίθασος, ο εξεγερμένος έχει καταχωνιάσει βαθιά του έναν ποιητή. Το ενδιαφέρον με τον Σέπαρντ βρίσκεται στο γεγονός πως όταν αποκαλύπτεται το παιχνίδι, ο ονειροπόλος της δημιουργίας κουβαλάει μαζί του στην περιπλάνηση την ευαισθησία του και ο κατακτητής φέρνει στη δημιουργία τον κυνικά πραγματικό εαυτό του.

Η μονομαχία είναι μέχρις εσχάτων, έως την τελική πτώση. Γιατί κανένας δεν αποδέχεται ούτε την εικόνα του, ούτε το θαμμένο άλλο είδωλό της.

Ο κοινωνικός μηχανισμός που φέρνει τον Σέπαρντ στα νερά του Μίλερ, είναι το αμερικανικό σύστημα παραγωγής, που στην περίπτωσή μας εκπροσωπείται από τον παραγωγό και πράκτορα του Χόλιγουντ. Η μητέρα των δύο ηρώων, χωρίς να θέλω να τραβήξω τα πράγματα πέραν του δέοντος ώς τον συμβολισμό είναι τυπική αμερικανική φιγούρα αμήχανης κοινωνίας – μητέρας.

Ο Βουτέρης είχε στη διάθεσή του μια ακριβή και ωμή μετάφραση της Αννίτας Δεκαβάλλα. Είχε τα λιτά σκηνικά του Αγγελή. Είχε την πάντα καίρια μουσική παρέμβαση του Πλ. Ανδριτσάκη και είχε στη διάθεσή του καλούς ηθοποιούς για το είδος. Η Αλεξάνδρα Παντελάκη στον σύντομο ρόλο της συνέθεσε αφέλεια, κρυμμένη απελπισία και ανοσία έξοχα. Ο Γιώργος Σαμπάνης έφτιαξε με απλά μέσα ένα λιπαρό και γλοιώδη μεταπράτη έργων και ψυχών.

Ο Στάθης Λιθαθινός στον αποτυχημένο ποιητή έδωσε μια μοιρολατρία. Ο Μάνος Βακούσης ηθοποιός με ενδιαφέρουσες αιχμηρές γωνίες έπλασε τον υστερικό αποτυχημένο εξεγερμένο με αμμώδη υλικά, θαυμάσιο δίδυμο. Συμπερίληψη της αιώνιας αμερικανικής τραγωδίας του ανικανοποίητου. Επειδή στη φετινή περίοδο έχετε την ευκαιρία να δείτε και άλλον Σέπαρντ και έναν Μάμετ, μη χάσετε την ευκαιρία να δείτε την «Άγρια Δύση», για να σχηματίσετε μια πρισματική εικόνα μιας αδιέξοδης Αμερικής μέσα από τους αυθεντικούς καταγραφείς της.

30.12.1996, Γεωργουσόπουλος Κώστας «Το σύνδρομο της αποτυχίας», Τα Νέα

Για το link πατήστε εδώ