«Το Κτήνος στο Φεγγάρι» (1995) του Αμερικανοπολωνού Ρ. Καλινόσκι, με το οποίο άνοιξε τις εκδηλώσεις της η «Θεατρική Άνοιξη» στο θέατρο «Αμαλία», είναι ένα σπάραγμα ψυχής, μια απεικόνιση του δράματος ενός λαού που χρόνια τώρα διεκδικεί τη δικαίωσή του.

Μέσα από το ζευγάρι του Αράμ και της Σέτα, ο Καλινόσκι υφαίνει το οδοιπορικό του γάμου και της ψυχής δύο Αρμένιων μεταναστών που σιγά σιγά ανακαλύπτουν τους εαυτούς τους, την ιστορικότητά τους αλλά και τον έρωτά τους. Και οι δύο θέλουν να κρατήσουν το γάμο τους ζωντανό. Ωστόσο οι μνήμες, τα αισθήματα ενοχής και ο πόνος της γενοκτονίας, τους κρατούν δέσμιους ενός παρελθόντος οδυνηρού και περιοριστικού. Όπως και στον Ο’ Νιλ, έτσι και εδώ, το παρελθόν διεκδικεί το παρόν και προδιαγράφει το μέλλον. Είναι το περίγραμμα που προ-ορίζει ρόλους και συμπεριφορές, ιδιαίτερα για τον Αράμ που ζει και αναπνέει μέσα από τα αποκεφαλισμένα φωτογραφικά πορτρέτα των δικών του. Ζει απλώς για να θυμάται πως δεν έζησαν οι άλλοι. Η επιμονή όμως και η ρεαλιστική φιλοσοφία της γυναίκας του Σέτα θα καταφέρουν στο τέλος να τον απεγκλωβίσουν και να τον επαναφέρουν στον κόσμο των ζωντανών, εμφυσώντας του λίγη αισιοδοξία, αντιστάθμισμα στην απόλυτη απελπισία γύρω από το ξεκλήρισμα της οικογένειάς του από τους Τούρκους τα χρόνια 1915-23.

Το θέμα φαίνεται πως έχει υπαγορεύσει εν πολλοίς τη μορφή του έργου, που παραπέμπει ευθέως στο θέατρο των Τσέχοφ, Ίψεν, Ο’ Νιλ και Ουίλιαμς. Ο Καλινόσκι δεν περιγράφει, μα ούτε και ηθικολογεί, αλλά ερμηνεύει νηφάλια και με γενναιότητα γεγονότα και συμπεριφορές. Αναζητεί αίτια ιστορικών και προσωπικών συμβάντων. Χειρουργεί σώματα και καταστάσεις. Ψυχογραφεί και ψυχολογεί, σε μια προσπάθεια να αρθρώσει μέσα από τη σιωπή των δραματικών του προσώπων μια τραγική ιστορία που ποτέ δε λέχθηκε και ποτέ δε νομιμοποιήθηκε. Ένα τέτοιο έργο δεν αναπτύσσεται με γραμμικούς τρόπους. Από τη φύση του σύνθετο, απαιτεί κάθετες αναγνώσεις, αποδομητική διάθεση και ποιητική ευαισθησία. Απαιτεί όγκους και καταστάσεις σε σωστή διανομή, ρόλους ολοστρόγγυλους, έξυπνες αντιπαραθέσεις, σωστά ρυθμισμένες κορυφώσεις. Ο Καλινόσκι έχει στα χέρια του ένα θέμα δυνατό που από μόνο του ζητεί επικίνδυνες ισορροπίες ανάμεσα στο ιστορικό δέος και το καλλιτεχνικό δέον, αναγκαίες φωτοσκιάσεις όλου του σύνθετου συμπλέγματος σχέσεων και συναισθημάτων που καταπλακώνουν και εγκιβωτίζουν την οικογένεια του Αρμένιου Αράμ. Διαφορετικά κινδυνεύει να πέσει στην παγίδα της υπεραπλούστευσης και στους μελοδραματισμούς.

Το βέβαιον είναι ότι το έργο έχει μαστοριά. Ωστόσο, έχω μείνει με την εντύπωση πως τα κάπως «παλιομοδίτικα» υλικά του κάποια στιγμή εξατμίζονται, προδίδουν την ηλικία τους και τότε κουράζουν. Όλος αυτός ο εφιαλτικός μικρόκοσμος του β΄ μέρους κάνει διάφορες κοιλιές, που θα μπορούσαν να αποφευχθούν, εάν ο συγγραφέας περιόριζε τους πλατειασμούς και τις παλινδρομήσεις. Κάπου έδειχνε να χάνει τον έλεγχο επάνω στα πορτρέτα του. Με περισσότερη αίσθηση σκηνικής οικονομίας, το έργο θα μπορούσε να ήταν ένα έξοχο μεγάλο μονόπρακτο. Αλλά και όπως είναι και όπως το σκηνοθέτησε ο Σ. Λιβαθινός δεν παύει να συγκινεί. Ο Λιβαθινός ισορρόπησε τις εντάσεις, βρήκε σωστές συγκλήσεις ανάμεσα στο κωμικό και το τραγικό και έφτιαξε σημαίνουσα ατμόσφαιρα με τη βοήθεια των λιτών σκηνικών της Μανωλοπούλου.

Από τις ερμηνείες, στέκομαι περισσότερο, σ’ αυτήν τη δαιμόνια Ρωσίδα πρωταγωνίστρια Ταμίλα Κουλίεβα, στο ρόλο της Σέτα, που δίδαξε όχι μόνον ήθος αλλά και μέθοδο.

Σπάνια υποκριτική ικανότητα, άνεση, εσωτερικό και εξωτερικό παίξιμο, ανάλογα με τις απαιτήσεις των σκηνικών καταστάσεων, καλά αφομοιωμένο μπρίο, αρμονία λόγου και σώματος, έφερε ολοστρόγγυλο τον Τσέχοφ στα καθ’ ημάς και κατόρθωσε να ισορροπήσει με τρόπο αξιοθαύμαστο τον πόνο με τη χαρά. Εύγε. Φιλότιμη η προσπάθεια του παρτενέρ της Δημήτρη Τάρλοου. Σωστή η αφηγηματική φιγούρα του Κυριακίδη, κόμισε τα αναγκαία ιστορικά και ψυχικά ψήγματα προς την πλατεία. Αξιέπαινη η προσπάθεια του μικρού Φιλίδη, έπαιξε με τους μεγάλους, χωρίς τρακ και «σχολικές» πόζες. Γενικά μια ευπρεπής παράσταση ( μια από τις φετινές εκπλήξεις στην Αθήνα) που χρωστά το μεγαλύτερο μέρος της επιτυχίας της στην ερμηνεία της Κουλίεβα.

30.05.1999, Πατσαλίδης Σάββας «Το κτήνος στο φεγγάρι: μια υποδειγματική ερμηνεία», Αγγελιοφόρος

Για το link πατήστε εδώ