Η σχετική ανυπαρξία της ζωής

[…] Με το «Όνειρο», που έγραψε το 1902, ο Στρίντμπεργκ, σε μια εποχή όπου επικρατούσε η στέρεη, η σχεδόν αλόγιστη, η αγκυλωμένη δραματική σύνθεση, θα γίνει ο προφήτης μιας ελευθερίας που οδηγεί στο θέατρο του δικού μας καιρού. Ενώ ζούσε στους κόλπους ενός κόσμου που ταύτιζε τη λογική συνέπεια με την κοινωνική αξιοπρέπεια και με τον αυτοσεβασμό, ανατίναξε την αυθεντία της λογικής με το παράλογο.

Στην ιστορία του, η Αγνή, η κόρη του θεού Ίντρα, αφήνει την ουράνια κατοικία της και κατρακυλάει στο χάος. Ταξιδεύει μέσα στους ουράνιους κόσμους και, πέφτοντας, πλησιάζει το πιο βαρύ και ζοφερό από όλα τα σώματα που έπλασε ο Βράχμα. Η μητρική γλώσσα των πλασμάτων που κατοικούν σ’ αυτόν τον πλανήτη λέγεται παράπονο, κι η γενιά τους είναι αγέλαστη, πικρόχολη και αχάριστη. Στροβιλίζονται πάνω στη σφαίρα τους και μένουν μετέωροι ανάμεσα στην Ανοησία και την Τρέλα. Ο πλανήτης αυτός λέγεται Γη και η διαμονή της κόρης του θεού σε αυτόν είναι μια δοκιμασία που απαιτεί θάρρος.

Δοκιμασία όμως είναι και για όλους τους ανθρώπους, γιατί ο κόσμος όπου ζουν είναι ένας κόσμος που γεννήθηκε από την Πτώση.

Η Αγνή θα φύγει από τη Γη, έχοντας συνειδητοποιήσει ότι ο μεγαλύτερος απ’ όλους τους πόνους είναι ο πόνος του να υπάρχεις.

Ο Ποιητής θα είναι ο μοναδικός σύντροφος της τις τελευταίες στιγμές της παραμονής της στη Γη, και σ’ αυτόν θα αποκαλύψει το μεγάλο θεϊκό μυστικό. Ο κόσμος, η ζωή του ανθρώπινου γένους, δεν είναι παρά ένα αντίγραφο της αληθινής ζωής, ένα φάντασμα, ένα όνειρο όμοιο με την αλήθεια.

Πίσω από το πλαίσιο αυτού του μύθου (του Ονείρου) κρύβεται η μυστικιστική αντίληψη πως η ζωή είναι ένας βραχνάς, γιατί γεννήθηκε από την Πτώση. Η καθαρή ιδέα έχει ξεπέσει στη σύζευξή της με την ύλη που αναπαράγεται. Το κακό προέρχεται από την ανόσια αυτή ενσάρκωση. Γεννημένο από την ένωση ιδέας και ύλης, τα ανθρώπινα όντα υποφέρουν, αποζητάνε τη λύτρωση, θέλουν να ξεφορτωθούν την πληγωμένη και άρρωστη σάρκα. Ο πόνος τα εξαγνίζει.

Το πιο σημαντικό στοιχείο του «Ονείρου» δεν είναι βέβαια το περιεχόμενό του. Είναι η μορφή του. Εκεί βρίσκονται όλα τα πρωτοποριακά σπέρματα. Ιδού τι λέει για τη μορφή αυτή ο ίδιος ο Στρίντμπεργκ. «Στο Ονειρόδραμα αυτό, που σχετίζεται με το προηγούμενο ονειρόδραμα, το Δρόμο προς τη Δαμασκό, ο συγγραφέας προσπάθησε να μιμηθεί την ανακόλουθη αλλά φαινομενικά λογική μορφή του ονείρου. Όλα μπορούν να συμβούν, όλα είναι πιθανά και αληθοφανή. Χρόνος και χώρος παύουν να υπάρχουν. Ξεκινώντας από μιαν ασήμαντη βάση πραγματικής ζωής ο συγγραφέας αφήνει ελεύθερη τη φαντασία του να υφαίνει τόπους και πράξεις, ένα κράμα από αναμνήσεις, προσωπικές εμπειρίες, φαντασιοκοπήματα, παραλογισμούς και αυτοσχεδιασμούς».

Τα πρόσωπα διασπώνται, διχάζονται, πολλαπλασιάζονται, εξανεμίζονται, ξαναπυκνώνουν, διαλύονται, στερεώνονται, λαμπικάρουν. Αλλά μια υπέρτατη συνείδηση βασιλεύει πάντα πάνω τους, εκείνου που ονειρεύεται, και που γι’ αυτόν δεν υπάρχουν μυστικά, ανακολουθίες, δισταγμοί, νόμοι. Δεν κρίνει και δεν αθωώνει, μονάχα αφηγείται ό,τι βλέπει στ’ όνειρό του. Κι όπως τ’ όνειρο είναι συχνότερα πονεμένο, σπάνια χαρούμενο, μια νότα μελαγχολίας και συμπόνιας για τα όντα της ζωής διατρέχει τον κλονισμένο μύθο.

Αυτή την ελεύθερη μορφή ακολούθησε στη σκηνοθεσία του ο Στάθης Λιβαθινός.

Με ακρίβεια ακροβατών, οι δεκαπέντε ηθοποιοί της Πειραματικής ξεδιπλώνουν το ταλέντο τους, δείχνοντας για άλλη μια φορά πως είναι μια ομάδα μεγάλων δυνατοτήτων. Τραγούδι, αυτοσχεδιασμοί, ασκήσεις πειθαρχίας και ακρίβειας. Ίσως κάποιες στιγμές αυτή η «επίδειξη» να γίνεται λίγο φλύαρη. Ας είναι. Πρόκειται για μια ανάγνωση πολύ ενδιαφέρουσα. Η Ναταλία Στυλιανού, στο ρόλο της Αγνής, και ο Δημήτρης Ήμελλος στο ρόλο του δικηγόρου, σε εξαιρετικές ερμηνείες.

08.12.2005, Αναγνώστου Δήμητρα «Τα βάσανα κόποις κτώνται», Athens Voice

Για το link πατήστε εδώ