Ένας αεικίνητος σκηνοθέτης, με σπουδές υποκριτικής και αγγλικής φιλολογίας στην Αθήνα και σκηνοθεσίας θεάτρου στη Ρωσία, ο Στάθης Λιβαθινός ανεβάζει φέτος τρεις θεατρικές παραστάσεις, με «ένα μυστικό να τον κατευθύνει γύρω από αυτά τα έργα». Ένα αόρατο νήμα συνδέει την Μπέττυ Αρβανίτη που βασιλεύει στο «Σπίτι της Μπερνάρντα Άλμπα» του Λόρκα, τον εξουσιαστικό Νικήτα Τσακίρογλου ως «Βασιλιά Ληρ» στην ομώνυμη σαιξπηρική τραγωδία και την επαναστατική γραφή του Μπύχνερ, που αποτυπώνει στιγμιότυπα της Γαλλικής Επανάστασης στο «Θάνατο του Δαντόν». Ο σκηνοθέτης «παγώνει» για λίγο την κλεψύδρα του χρόνου του και συνομιλεί με το tvxs λίγο πριν να ηχήσει το τρίτο κουδούνι του θεάτρου, που θα σημάνει την έναρξη για τις πρεμιέρες των έργων του.

Ποιο είναι το μυστικό που σας ψιθύρισαν αυτοί οι ποιητές, ώστε να το μεταφέρετε και στο κοινό μέσα από τη σκηνοθεσία σας;
Οι μεγάλοι συγγραφείς είναι το ελιξίριο της νεότητας. Η ομορφιά της δουλειάς αυτής είναι να συναντάς πεθαμένους και να σου ψιθυρίζουν κάθε φορά ό,τι πολύτιμο έχουνε καταλάβει για τη ζωή, που δε θα το διαβάσεις σε καμία εφημερίδα, σε κανένα περιοδικό, δε θα το δεις σε καμία διαφήμιση. Καθότι είναι τρομερό, να το σκέφτεται κανείς, αλλά όλα τα σημαντικά πράγματα έχουνε ειπωθεί. Εμείς το μόνο που μένει είναι να τα επαληθεύσουμε και να δείξουμε πόσο δίκιο είχαν εκείνοι οι άνθρωποι.

Κάθε σκηνοθέτης πρέπει να είναι εύφορο έδαφος για να σπαρθούν καινούριες ιδέες, σε σχέση με την εποχή, σε σχέση με τα προβλήματα που ζούμε και όχι μόνο. Το θέατρο δεν είναι ένας χώρος να μιλάς μόνο για τα προβλήματα. Πολλές φορές ακούω αυτή τη σκέψη αλλά δε συμφωνώ καθόλου. Η «ιατρική» του θεάτρου είναι κάτι διαφορετικό, είναι η παρηγοριά, είναι μια ανάμνηση της ανθρώπινης υπόστασης, ένας τρόπος να ξυπνάνε οι αισθήσεις και να θυμάται ο άνθρωπος αυτό που ξεχνάει κάθε μέρα, την ευαισθησία του, τα συναισθήματά του. Οι μεγάλοι συγγραφείς έχουνε να μιλήσουν πολύ πάνω σε όλα αυτά και αν δε μιλήσουν πρώτα σε εσένα που τους αναλαμβάνεις, δεν μπορείς να περάσεις μετά ουσιαστικά το μήνυμά τους. Εγώ προσπαθώ να είμαι ένας ενδιάμεσος, για να περάσουν κάποιες ιδέες, όχι όλες πάντα καθώς είναι πολυεπίπεδα οικοδομήματα αυτοί οι συγγραφείς, αλλά τουλάχιστον εκείνες οι ιδέες που έχουνε πιο άμεση σχέση με εμένα και με την εποχή μου.

Υπάρχει κάποιο αόρατο νήμα που να συνδέει τις τρεις παραστάσεις σας;
Σίγουρα υπάρχει. Ο Δαντόν είναι μια ξεχωριστή περίπτωση. Ο Ληρ και η Μπερνάρντα είναι οι ιστορίες των γονέων και των παιδιών, ένα θέμα που με απασχολεί ιδιαίτερα. Δεν ορκίζομαι, όμως, ότι αυτός είναι και ο λόγος που επέλεξα τη Μπερνάρντα. Περισσότερο την επέλεξα γιατί με αφορά τι θα παίξει η Μπέττυ Αρβανίτη και επειδή ο τρόπος που αντιμετωπίζω εγώ τα έργα και ο τρόπος σκέψης αυτού του θεάτρου είναι υπέρ του θεάτρου συνόλου. Είναι μια ηθοποιός που ωριμάζει πολύ και μου αρέσει να συνεργάζομαι μαζί της, πιστεύω ιδιαίτερα σε αυτήν αλλά και στον τρόπο που μου δίνει να ερευνώ τα έργα και να μαζεύω το θίασο, που με αφορά. Έχουμε φτιάξει μια κοινή γλώσσα πλέον και μπορώ να καταπιάνομαι με τα έργα και τους συγγραφείς που αγαπώ. Όμως, για έναν περίεργο λόγο τα έργα αυτά έχουνε πολλά κοινά και ίσως και να υπάρχει και ένα μυστικό, που ουσιαστικά με κατευθύνει γύρω από αυτά.

Έχετε πει ότι «Για την ώρα το θέατρο στην Ελλάδα είναι κάτι σαν τα γαλλικά και το πιάνο στις καλές οικογένειες.»
Ναι, εννοώντας ότι το θέατρο δεν είναι ακόμα τρόπος ζωής στην Ελλάδα, δεν είναι μια κοινωνική ανάγκη. Παραμένει μια δυνατότητα, μια επιπλέον πολυτέλεια, κάτι που επιλέγουν οι άνθρωποι και αυτό, βέβαια, δεν παύει να είναι συγκινητικό. Στην παράσταση του «Βασιλιά Ληρ» μέτρησα τόσους πολλούς ανθρώπους να κάθονται στην πλατεία και ήθελα να σφίξω το χέρι αυτών των ανθρώπων, να τους αγκαλιάσω και να τους πω «σας ευχαριστώ», γιατί εγκαταλείψατε το σπίτι σας και έρχεστε εδώ να παρακολουθήσετε μια τρίωρη σαιξπηρική παράσταση. Πιθανότατα σε κάποιους να μην αρέσει αλλά το θέμα είναι ότι έρχονται. Το θέατρο στην Ελλάδα δεν είναι κοινωνικό αγαθό ενώ σε άλλες χώρες, όπως για παράδειγμα στη Ρωσία, είναι.

Γιατί στην Ελλάδα αργεί το θέατρο να συντονιστεί με τον κοινωνικό παλμό;
Άραγε είναι τόσο εύκολο; Αυτό θέλει χρόνια και ξεκινάει από την παιδική ηλικία. Μας λείπουν οι συνδετικοί κρίκοι.

Έχετε διδάξει στο Τμήμα Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πατρών και στο εξωτερικό, στο τμήμα μετεκπαίδευσης ηθοποιών του Harvard University. Πιστεύετε στο ρόλο της παιδαγωγικής στο θέατρο;
Με ενδιαφέρει και η παιδαγωγική στο θέατρο. Πολλοί θεατράνθρωποι, τους οποίους θαύμαζα, στη Ρωσία περισσότερο, υπήρξαν παιδαγωγοί. Πιστεύω πολύ στην παιδαγωγική, νομίζω είναι ένας τρόπος να μοιράζεται και να προχωράει τον εαυτό του κάποιος. Παίρνεις ιδέες από τους νέους ανθρώπους και εκείνοι, από τη μεριά τους, έχουν ανάγκη να ακούσουν κάτι που θα τους δώσει κουράγιο στο θέατρο και έχουν ανάγκη για σωστή καλλιτεχνική προετοιμασία.

Και η διδακτική όμως δεν είναι τέχνη;
Οπωσδήποτε. Γενικά πιστεύω ότι το μέλλον του θεάτρου μας κρίνεται από τη θεατρική παιδεία, η οποία χωλαίνει απίστευτα στην Ελλάδα. Η αναβάθμιση της θεατρικής παιδείας σε ανώτατη, η δημιουργία σχολής σκηνοθεσίας θεάτρου είναι απαραίτητες τομές που πρέπει να συμβούν στο θέατρο και θα συμβούν πιστεύω. Λίγη βούληση να δείξει η πολιτεία ή κάποιοι γενναίοι ιδιωτικοί φορείς και θα συμβεί, γιατί πρέπει να συμβεί. Το έχει ανάγκη αυτή τη στιγμή το θεατρικό γίγνεσθαι στον τόπο μας και η στιγμή είναι τώρα.

Ο Σαίξπηρ είχε γράψει ότι «Συχνά, οι καλές τέχνες φιμώνονται από την εξουσία.» Θα σας έβρισκε σύμφωνο σήμερα;
Νομίζω ότι οι κανόνες του παιχνιδιού έχουν αλλάξει. Mακάρι να έχουμε μια τέχνη που η εξουσία θα προσπαθεί να τη φιμώσει. Φοβάμαι ότι πολλές φορές, άθελά μας, κάνουμε μια τέχνη που η εξουσία θέλει να τη χρησιμοποιήσει προς όφελος της. Υπάρχουν μάλιστα και καλλιτέχνες που «αλληθωρίζουν» προς την εξουσία και της κάνουν τα χατίρια. Εγώ δε θέλω να πω ότι κάθε εξουσία είναι πάντα κακή αλλά θέλω να πω ότι η τέχνη πρέπει να είναι πάντα στο απέναντι πεζοδρόμιο έτσι κι αλλιώς. Δεν έχει τίποτα να μοιράσει με την εξουσία.

Μέχρι τώρα, δεν έχετε καταπιαστεί με ελληνικά θεατρικά αλλά κυρίως με ξένους συγγραφείς. Είναι μια συνειδητή επιλογή;
Θα ήθελα πάρα πολύ να σκηνοθετήσω ελληνικά κείμενα και το επιδιώκω. Δεν είχα την τύχη ακόμα να συναντηθώ με το συγγραφέα μου, πού θα πάει θα συμβεί κι αυτό!

Υπάρχει καλό υλικό από νέους ανθρώπους σε επίπεδο γραφής;
Σίγουρα υπάρχει. Ο λόγος, γενικά, είναι από τα πολύ ισχυρά στοιχεία του ελληνικού πολιτισμού, απλώς ο θεατρικός λόγος είναι επάγγελμα, πρέπει να μαθευτεί στη σκηνή. Πού να μάθουν κι αυτοί οι συγγραφείς να γράφουν; Πρέπει να υπάρξουν χώροι που να παίζονται αυτοί οι συγγραφείς συνέχεια, προκλήσεις, εργαστήρια. Όλα αυτά πρέπει να γίνουν.

Μια ευχή που θα θέλατε να κάνετε για το θέατρο;
Έχω πολλές ευχές για το θέατρο. Μακάρι να αποκτήσει τους ανθρώπους που του αξίζουν. Μακάρι να μάθουμε να υπηρετούμε το θέατρο και όχι να μας υπηρετεί αυτό. Μακάρι να είναι ένα επάγγελμα που να έχει τους υπηρέτες που του αξίζουν, γιατί είναι η πνευματικότερη και η ωραιότερη δουλειά που υπάρχει.

13.11.2010 Τσιροπούλου Τζένη «Στάθης Λιβαθινός: Μακάρι να έχουμε μία τέχνη που η εξουσία θα προσπαθεί να τη φιμώσει», tvxs.gr

Για το link πατήστε εδώ