Η Πειραματική Σκηνή του Εθνικού έχει κατορθώσει τα τελευταία χρόνια με τις πετυχημένες παραστάσεις της να συγκεντρώσει γύρω της ένα πιστό και εκλεκτό κοινό. Και έχει επίσης καταφέρει να δημιουργήσει σε όλους τους θεατές της το αίσθημα της θετικής προδιάθεσης. Αυτό είναι ίσως και το μεγαλύτερο κέρδος. Στο υπόγειο του Εθνικού (το ότι είναι υπόγειο είναι κάτι το εμβληματικό για το θέατρό μας) καλλιεργείται τα τελευταία χρόνια μια θεατρική παράδοση που στηρίζεται στην ποιότητα και στην καλλιτεχνική προσφορά. Μακάρι το θετικό αυτό κλίμα να συνεχιστεί, αν και όποιος μπορεί να βλέπει πίσω από τις εύκαιρες επιτυχίες, διακρίνει στην περίπτωση της Πειραματικής τα γερά θεμέλια και το κλίμα της ομαδικότητας και αφοσίωσης που προμηνύουν πάντα την καλή συνέχεια.

Η παράσταση του έργου του Μπουλγκάκοφ Μολιέρος (Εταιρεία Υποκριτών) είναι η νέα επιτυχία της. Επιτυχία μάλιστα που ξεκινά από την επιλογή του έργου και φτάνει μέχρι το ανέβασμά του και μέχρι τον απόηχό του στη συνείδηση του θεατή του. Το να παρακολουθείς αυτό το έργο του κατατρεγμένου υπερφυή Ρώσου λογοτέχνη, είναι η πρόσληψη μιας ολόκληρης «κατάστασης πραγμάτων». Η παράσταση εξάλλου του Στάθη Λιβαθινού πείθει από μόνη της γι’ αυτό ακριβώς: στόχος του Μπουλγκάκοφ ήταν να δημιουργήσει εκείνο το κλίμα του εκφοβισμού, της βαθιάς καταπίεσης που έχει αποκτήσει τόσο εύρος και τόσο βάθος, ώστε να λαμβάνει το χαρακτήρα ενός συγκεκριμένου τυπικού. Μια κατάσταση ανελευθερίας που εξελίσσεται σε τρόπο σκέψης και σε στάση ζωής. Φοβούμαι ότι δεν μπορώ παρά να επικροτήσω τη στάση της σοβιετικής λογοκρισίας που απαγόρευσε αυτό το «ρομαντικό δράμα» ή τη «θεατρική βιογραφία» αμέσως με το που αντιλήφθηκε το πραγματικό της νόημα. Το έργο του Μπουλγκάκοφ είναι πράγματι πολύ επικίνδυνο έργο για ολοκληρωτικά καθεστώτα.

Σε ένα πρώτο επίπεδο το έργο δεν είναι παρά η ελεύθερη απόδοση των τελευταίων χρόνων του μεγάλου κωμικού ηθοποιού και κωμωδιογράφου. Όταν η ευφυΐα του, αγγίζοντας την πλήρη ωριμότητά της, υπερβαίνει τα όρια που η εξουσία και το κράτος θέτουν για τις εκδηλώσεις της. Κι όταν ο ίδιος ο Μολιέρος αρχίζει πλέον να εκτελεί μια ακροβασία ανάμεσα σε όσα προστάζει ο ηθικός κανόνας και όσα επιβάλλει η πλατιά ψυχή του μεγάλου δημιουργού. Το πρόσωπό του γίνεται έτσι το ίδιο η παραβολική μορφή της καταπιεσμένης ιδιοφυίας, της πάντα νικημένης, που υποχρεώνεται να υποβάλει «τα σέβη της» για να επιβιώσει. Πάνω σε αυτό το κρίσιμο θέμα, ο Μπουλγκάκοφ συνθέτει ένα λεπτοφυές εξπρεσιονιστικό δράμα, όπου πρώτη σημασία έχουν το κλίμα και το στυλ, ο τρόπος και το ύφος της επίδειξης. Μια απεικόνιση του θεατρικού κοσμοειδώλου της υποκρισίας και της μάσκας.
Αυτό το εύθραυστο έργο ανέβασε με την ομάδα του ο Στάθη Λιβαθινός επιχειρώντας, όπως νομίζω, μια επιτομή του θεατρικού ύφους. Ηθοποιοί που παίζουν τους ηθοποιούς και το θέατρο που επιχειρεί να αποδώσει την ποιητική του θεατρικού χώρου. Πέρα από τη σημασία του έργου, ποιο άλλο έργο θα μπορούσε να προκρίνει ένας παιδαγωγός του θεάτρου για να ασκήσει και να δοκιμάσει τους μαθητές του; Και το αποτέλεσμα υπήρξε μια παράσταση που, διατηρώντας την εκμαυλιστική θεατρινίστικη όψη της, άφηνε στο βάθος της να διαφανεί η σκοτεινή ενέργεια της ιδιοφυίας, η ίδια ενέργεια που τρόμαξε τους συνομήλικους του Μολιέρου και αργότερα του Μπουλγκάκοφ.

Ακόμη μια σπουδαία ερμηνεία από τους ηθοποιούς της Πειραματικής Σκηνής, με κορυφή τον πρωταγωνιστή αυτού του θεάτρου συνόλου, τον Δημήτρη Ήμελλο. Ο ηθοποιός είναι ήδη βραβευμένος και έχει ακούσει πολλά δίκαια καλά σχόλια για τις δυνατότητές του. Αν καλλιεργήσει ακόμη περισσότερο τη φωνή του -που συνεχίζει να ακούγεται αδύναμη στις χαμηλές νότες- η σταδιοδρομία του στη συνέχεια προδιαγράφεται από κάθε άποψη λαμπρή. Κανένας από τους υπόλοιπους δεν υστέρησε, πράγμα που σε περιπτώσεις πολυπρόσωπων παραστάσεων όπως αυτή, σημαίνει δυστυχώς ότι κάποιοι αδικούνται στις τελικές αναφορές. Ας ξεχωρίσουμε τον Νίκο Καρδώνη για την ερμηνεία του στο ρόλο του Βασιλιά Ήλιου, ερμηνεία τέτοιας εντέλειας που θα μπορούσαμε να τη θαυμάσουμε ακόμη και σε παριζιάνικη σκηνή, και τη Μαίρη Μπουγά (στην παράσταση που είδα) στο ρόλο της νεαρής συζύγου του Μολιέρου. Η μετάφραση του Λεωνίδα Καρατζά και οι στίχοι του Στρατή Πασχάλη αποτέλεσαν τους θεμέλιους λίθους της όλης επιτυχίας.

Στην Πειραματική Σκηνή του Εθνικού Θεάτρου φανερώνονται όχι μόνο το μέλλον, αλλά και το παρόν της ελληνικής σκηνής. Και το παρόν αυτό δεν μπορεί παρά να μας γεμίζει περηφάνια.

17.12.2004, Ιωαννίδης Γρηγόρης «Η σκοτεινή ενέργεια της μεγαλοφυΐας», Αντί

Για το link πατήστε εδώ