Ο Μελέτης Ηλίας και ο Βασίλης Ανδρέου αναμετρούνται μέσα από τους ρόλους τους στο έργο του Μπύχνερ «Ο θάνατος του Δαντόν» και ανακαλύπτουν αντιστοιχίες ανάμεσα στους δύο γάλλους επαναστάτες και σε διάφορους «επαναστάτες» τού σήμερα

Δύο μορφές της Γαλλικής Επανάστασης. Δύο αινιγματικές προσωπικότητες. Ο Δαντόν και ο Ροβεσπιέρος. Μία και μοναδική συνάντηση τους καταγράφεται στο θεατρικό έργο του Γκέοργκ Μπύχνερ «Ο θάνατος του Δαντόν», που κάνει πρεμιέρα την προσεχή Πέμπτη στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών. Μια σκηνή καταλυτική. Αμέσως μετά ο Ροβεσπιέρος λαμβάνει την καθοριστική απόφαση να βγάλει από τη μέση τον Δαντόν, επειδή είναι πλέον και αυτός εχθρός. Ο Δαντόν καρατομείται – την ίδια τύχη θα έχει, τρεις μήνες αργότερα, και ο Ροβεσπιέρος.

Δύο ηθοποιοί, ο Μελέτης Ηλίας και ο Βασίλης Ανδρέου, ανέλαβαν αντιστοίχως τους ρόλους του Δαντόν και του Ροβεσπιέρου και μαζί με τους ήρωες τους μοιράστηκαν σκέψεις για την επανάσταση του χθες και του σήμερα, για τις επαναστάσεις όλων των εποχών. Την επανάσταση άλλωστε υποδύεται επί σκηνής μια γυναίκα, η Μαρία Ναυπλιώτου.

«Αν η Γαλλική Επανάσταση δεν έχει άμεση σχέση με το σήμερα, οι αξίες και τα ιδεώδη της έχουν» λέει ο «Δαντόν» Μελέτης Ηλίας. «Το πώς θα φτιάξουμε κάπως αλλιώς τον κόσμο, με ποιες αξίες και με ποιες ιδέες, και μάλιστα σε μια εποχή όπως αυτή που ζούμε σήμερα, με την κρίση να δεσπόζει και με έναν κόσμο που ζητεί να εμφανιστούν ‘όλοι αυτοί που πήραν τα λεφτά’, νομίζω ότι το έργο γίνεται εξαιρετικά σύγχρονο. Τότε ο κόσμος διψούσε για αίμα και ήθελε να δει ανθρώπους στην γκιλοτίνα: Όλο αυτό έχει άμεση σχέση με την εποχή μας. Ο κόσμος σήμερα θέλει να δει ανθρώπους να τιμωρούνται».

Αινιγματική φιγούρα που φαινομενικά μοιάζει να έχει παραιτηθεί απ’ όλο αυτό, ο Δαντόν στο έργο του Μπύχνερ «δείχνει ότι η προσπάθεια που έχει κάνει δεν τον οδήγησε εκεί που ήθελε, εκεί που πίστευε. Γι’ αυτό και έχει το θάρρος να αποσυρθεί και να θέσει το κεφάλι του στην γκιλοτίνα προς τη σωτηρία της κατάστασης και της χώρας. Δύσκολο να συμβεί κάτι αντίστοιχο σήμερα» παρατηρεί ο ίδιος. «Είναι σαν να λέει ότι όλο αυτό που ονειρευτήκαμε δεν έγινε και εγώ προσπαθώ να πείσω τους άλλους ότι κάναμε λάθος. Γι’ αυτό και βάζει το ίδιο του το κεφάλι». Ο Βασίλης Ανδρέου ως Ροβεσπιέρος σκιαγραφεί τον ήρωα του με αντιφατικά στοιχεία: «Από τη μία είναι έτοιμος να πεθάνει και από την άλλη φοβάται στην ιδέα του θανάτου. Αν και προτιμά να πεθάνει με θάρρος και αξιοπρέπεια, νιώθει δειλία απέναντι στον θάνατο. Για μένα παραμένει αινιγματική φυσιογνωμία. Είναι πολύ πιο μπροστά από το δικό μας μυαλό και τις δικές μας φιλοδοξίες. Θυμίζει αρχαία τραγωδία».

Ο Ροβεσπιέρος συνεχίζει τον αγώνα του μη πιστεύοντας ότι κάποιες αξίες είναι λανθασμένες. Αντιθέτως, πιστεύει ότι πρέπει να συνεχίσει να κυλάει το αίμα. Οι δυο τους ξεκίνησαν μαζί. Κάποτε ήταν φίλοι και για το καλό της Επανάστασης σκότωναν μαζί ανθρώπους. Τώρα άλλαξαν στρατόπεδα. Ο Ροβεσπιέρος είναι πολύ πιο ενεργός και δυναμικός, αν και ο Δαντόν τον βλέπει λίγο σαν καρικατούρα. «Εγώ κατάλαβα ότι αυτό που κάναμε μας άλλαξε και μας πήγε κάπου αλλού, κάπου που δεν περιμέναμε. Αν και ξεκινήσαμε για καλό, θεωρώ ότι τελικά μας πήγε λάθος» λέει ο Ανδρέου για τον Δαντόν: κατά τη διάρκεια του έργου γίνεται καυστικός απέναντι στο Ροβεσπιέρο, τον κοροϊδεύει, ενώ οι φίλοι του τού συνιστούν να τον παρακαλέσει για να σωθεί.

Από τους πρωτεργάτες της Γαλλικής Επανάστασης, ο Μαξιμιλιανός Ροβεσπιέρος ήταν ανθρωπιστής και ιδεολόγος, ένας δικηγόρος που ανελίχθηκε και, όπως σχολιάζει ο Βασίλης Ανδρέου, «μια δύσκολη προσωπικότητα, ψυχαναγκαστική, δεσποτική, συγκεντρωτική, αποφασιστική. Είχε δεσμούς με όλους, ακόμη και με τον βασιλιά, και πρωτοστάτησε στο να καρατομηθεί ο Δαντόν. Όταν έπρεπε να μοιραστεί η πίτα, όπως συμβαίνει σε όλες τις επαναστάσεις, πήρε θέση και έγινε υπερασπιστής των κεκτημένων. Βρισκόμαστε στην τελευταία περίοδο της Επανάστασης (1789-1794), στην εποχή της εξουσίας. Τρεις μήνες μετά την εκτέλεση του Δαντόν, εκτελείται και ο Ροβεσπιέρος. Από τη μία ο Δαντόν είναι αποφασισμένος να μη συνεχίσει, από την άλλη ο Ροβεσπιέρος θέλει να φθάσει ως το τέλος. Παρακολουθούμε πώς τον σέρνουν σε αυτή την ψευτοδίκη και τελικά τον καρατομούν».

Στην κοινή τους σκηνή στο θεατρικό παρακολουθούμε τον Ροβεσπιέρο να ξεκινά με στόχο να φέρει πίσω τον Δαντόν στην Επανάσταση. «Από τη στιγμή όμως που αρνείται, βάζει στόχο να τον εξαφανίσει» λέει ο Βασίλης Ανδρέου. «Ο Δαντόν τον επισκέπτεται στο σπίτι του για να τον ξεμπροστιάσει. Οι υπόλοιπες σκηνές» συνεχίζει «είναι ομιλίες του Ροβεσπιέρου εναντίον του Δαντόν».

Ως προς τα βαθύτερα νοήματα ενός έργου που πραγματεύεται ένα ιστορικό γεγονός, ο ηθοποιός συμπληρώνει ότι «αυτά που άφησαν πίσω τους οι ήρωες της Επανάστασης επηρέασαν στη συνέχεια τον Στάλιν, τον Χίτλερ. Τα ολοκληρωτικά καθεστώτα εκμεταλλεύθηκαν τον Ροβεσπιέρο – ακόμη και η τρομοκρατία που ζούμε σήμερα είναι δικό του κατάλοιπο. Το δίπολο της επανάστασης, ιδεολόγοι και εξτρεμιστές, αυτό είναι το ζήτημα. Ως προς το σήμερα σαφώς είναι ελάχιστοι οι Δαντόν και περισσότεροι οι Ροβεσπιέροι. Ελάχιστοι έχουν τύψεις και ενοχές σήμερα».

Υπενθυμίζει ωστόσο ότι «μιλάμε για εκείνους που θέσπισαν τη λίστα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Και είναι οι ίδιοι με αυτούς που σκότωναν τον λαό, όποιον θεωρούσαν εχθρό. Ο Δαντόν αναρωτιέται για τον Ροβεσπιέρο: Είσαι ο αστυνομικός του ουρανού; Θέλεις να είμαστε όλοι διεφθαρμένοι για να φαίνεσαι εσύ καθαρός;». μια φράση που εξακολουθεί να σημαίνει πολλά και σήμερα.

Οι δύο πρωταγωνιστές

Ο Μελέτης Ηλίας είναι απόφοιτος της Δραματικής Σχολής του Θεάτρου Τέχνης. Έχει δουλέψει με τον Θόδωρο Τερζόπουλο και το Άττις, στη συνέχεια συνεργάστηκε με την Άντζελα Μπρούσκου και την Νικαίτη Κοντούρη, ενώ τα τελευταία χρόνια δουλεύει με τον Στάθη Λιβαθινό – Κεντ στον «Βασιλιά Ληρ», Χοσέ στην «Κάρμεν». Είναι 30 ετών.

Ο Βασίλης Ανδρέου είναι απόφοιτος της Δραματικής Σχολής του Κώστα Καζάκου. Προηγουμένως εργαζόταν ως δάσκαλος στην Κύπρο, όπου γεννήθηκε. Έπαιξε τον Μνίσκιν στον «Ηλίθιο» του Ντοστογιέφσκι, στην παράσταση – σταθμό της τότε Πειραματικής Σχολής του Εθνικού Θεάτρου σε σκηνοθεσία Στάθη Λιβαθινού. Είναι 40 ετών.

«Πεθαίνει» επί 175 χρόνια

Γραμμένος το 1835, «Ο θάνατος του Δαντόν» ήταν το πρώτο θεατρικό του Γερμανού Γκέοργκ Μπύχνερ: σε ηλικία 21 ετών, τότε, αντιμετώπιζε ήδη διώξεις για την επαναστατική δράση του. Το έργο ανέβηκε το 1902, ενώ η παράσταση που το καθιέρωσε ήταν εκείνη του Μαξ Ράινχαρντ το 1916. Το έχουν σκηνοθετήσει, μεταξύ άλλων, οι Τζόρτζιο Στρέλερ, Ζαν Βιλάρ, Έρβιν Πισκάτορ, Κλάους – Μίκαελ Γκρύμπερ, Κριστόφ Μαρτάλερ. Στην Ελλάδα ανέβηκε το 1993 από τον Φώτο Πολίτη στο Εθνικό.

16.1.2011, Λοβέρδου Μυρτώ «Σήμερα υπάρχουν ελάχιστοι Δαντόν και πολλοί Ροβεσπιέροι», Το Βήμα

Για το link πατήστε εδώ