Ο διευθυντής της Πειραματικής Σκηνής του Εθνικού υπερασπίζεται τον χαρακτήρα της και προτείνει να επεκταθεί

Η αλήθεια είναι πως η πορεία της Πειραματικής Σκηνής του Εθνικού Θεάτρου έχει ταυτιστεί με το όνομα του καλλιτεχνικού της διευθυντή. Στον περιορισμένο χώρο των υπογείων της Αγίου Κωνσταντίνου ο Στάθης Λιβαθινός κατάφερε να πολλαπλασιάσει τις δυνατότητες και να επεκτείνει τους στόχους της. Έφτιαξε μια στέρεη θεατρική ομάδα, την οποία υποστήριξε δημιουργώντας ένα σοβαρό εργαστήρι σκηνοθεσίας που λειτούργησε για τέσσερα χρόνια. Παρήγαγε παραστάσεις που γοήτευσαν, συζητήθηκαν, προκάλεσαν. Έδωσε βήμα σε νέους ταλαντούχους ηθοποιούς και σκηνοθέτες. Η επιτυχία της Πειραματικής Σκηνής δεν είναι μόνο καλλιτεχνική αλλά και εμπορική. Και τώρα που το Εθνικό Θέατρο –λόγω εργασιών στο κτίριο- έχει εξοριστεί στις άκριες της Αθήνας, η Πειραματική Σκηνή συνεχίζει στους ίδιους ρυθμούς από το «Από Μηχανής Θέατρο». Ο Στάθης Λιβαθινός μιλάει για τη δουλειά του, τους συνεργάτες αλλά και τις «απώλειες που τον πονούν» μετά την αποχώρηση κάποιων σημαντικών ηθοποιών. Αφορμή της συζήτησης το ενδιαφέρον έργο του Ιγνάθιο δελ Μοράλ «Το βλέμμα του μελαμψού άνδρα» που σκηνοθετεί στο «Από Μηχανής Θέατρο» σε μετάφραση Μ. Χατζηεμμανουήλ, σκηνικά – κοστούμια Θ. Ιστικοπούλου και μουσική Θοδωρή Αμπαζή.

«”Το βλέμμα του μελαμψού άντρα” είναι το βλέμμα της Αφρικής που μας κοιτάζει από απέναντι περιμένοντας να δει πότε θα συναντηθούμε», λέει ο Στ. Λιβαθινός. «Το έργο μιλάει με συγκίνηση και χιούμορ για την ιστορία δυο Αφρικανών στα σύνορα της Ισπανίας και του Μαρόκου. Προσπαθώντας να περάσουν στην πολιτισμένη Δύση, ο ένας από τους δύο δεν τα καταφέρνει. Η συνάντηση του πολιτισμού, της κατανάλωσης, της ανασφάλειας και του φόβου, με τον κόσμο του αρχέγονου πάθους, της ανάγκης για επιβίωση, γεννάει τον τρόμο και στις δυο πλευρές. Ζούμε την εποχή που δεν μεταναστεύουν πλέον μεμονωμένοι άνθρωποι αλλά ολόκληροι λαοί. Ο κόσμος είναι χωρισμένος όχι σε άσπρους – μαύρους, καλούς – κακούς αλλά σ’ αυτούς που έχουν ανάγκες, εκατέρωθεν».

Κλείσατε αισίως πέντε χρόνια διευθυντής της Πειραματικής Σκηνής.
Θέλω να συμπληρώσω τα 17 χρόνια… Κάποιος μεγάλος δάσκαλος είχε πει πως τόσα απαιτούνται για να ολοκληρωθεί μια ομάδα. Εύχομαι να κάνουμε ένα ωραίο παρελθόν, όχι μέλλον… Κοιτάζοντας προς τα πίσω κάποτε να νιώθουμε ωραία βλέποντας πως θυσιάσαμε ένα κομμάτι του εαυτού μας σε κάτι που άξιζε. Η Πειραματική χρωστά πολλά στον Νίκο Κούρκουλο. Τόλμησε να εμπιστευτεί νέους ανθρώπους.

Βέβαια οι νέοι μεγάλωσαν, μερικοί αποχώρησαν, κάποιοι προστέθηκαν.
Το γεγονός ότι μετατοπίστηκε ο ηλικιακός δείκτης προσδίδει νέο χαρακτήρα στη δουλειά μας. Ο πήχης ψηλώνει, με αποτέλεσμα να δημιουργείται άγχος για τον χρόνο που λιγοστεύει. Ηθοποιός είναι το επάγγελμα που μετρά ακόμα και τα δευτερόλεπτα.

Τελευταία εγκατέλειψε την Πειραματική ένας από τους καλύτερους ηθοποιούς της, ο Γιάννης Μαυριτσάκης.
Το θέατρο μας ενώνει και μας χωρίζει σαν εκκλησία στην οποία θεός και διάβολος συγκατοικούν… Προτιμώ να μιλάω γι’ αυτούς που μένουν, όπως τον Ήμελλο, Καρδώνη, Ανδρέου, Στυλιανού. Ο Γιώργος Δάμπασης, ο Αλέξανδρος Λογοθέτης, ο Γιάννης Μαυριτσάκης ήταν απώλειες. Δεν έχω την πολυτέλεια να χάσω κανένα ηθοποιό. Απ’ την άλλη, η Πειραματική δεν είναι φρούριο που μπαίνεις και δεν ξαναβγαίνεις. Οι ηθοποιοί είμαστε φυγάδες από το ένα θέατρο στο άλλο, σαν γυναίκες που κοιμούνται διαρκώς με διαφορετικούς άντρες: η κατάρα και η ευλογία της δουλειάς.

Δουλεύετε χωρίς ωράρια, συχνά υπό υπερβολική πίεση. Δεν ακούτε παράπονα;
Μερικές φορές η συμβίωση δημιουργεί κούραση, έντονα συναισθήματα, εξαντλείται κάποτε η υπομονή. Όμως κανείς δεν ακούμπησε το ρολόι στο τραπέζι λέγοντας: “δουλεύουμε μέχρι τις 5 μ.μ.”.

Η δυσκολότερη στιγμή σας μέχρι τώρα;
Η “Μήδεια”. Χρειάστηκε χρόνος για να το ξεπεράσω. Πάντως προτιμώ ό,τι έγινε από τους επαίνους για μια μέτρια παράσταση. Νομίζω πως η δική μας θα ήταν περισσότερο αποδεκτή αν είχε γίνει ξεκάθαρο πως επρόκειτο για πειραματική δουλειά. Όπως και να ‘χει, δεν ωριμάζεις ξαφνικά στην Επίδαυρο. Η τραγωδία απαιτεί χρόνο κι εμείς δικαίωμα στα λάθη.

Κάποιοι ισχυρίζονται πως η «μονότονα» πετυχημένη πορεία της Πειραματικής την αποπροσανατόλισε από τον εγγενή πειραματικό χαρακτήρα της.
Κατανοώ πόσο μεγάλο… έγκλημα είναι να αφορούν οι παραστάσεις μας τον κόσμο… Ίσως επειδή ο πειραματισμός έχει ταυτιστεί με το ακαταλαβίστικο, τη νεύρωση του ηθοποιού ή την άδεια αίθουσα. Θέλω να εκτιμώ την δουλειά των ηθοποιών και το καλλιτεχνικό γεγονός να γίνεται κατανοητό στον απλούστερο άνθρωπο, ακόμα κι αν το σκεπτικό της δημιουργίας του υπήρξε πολύπλοκο.

Βρίσκετε πως το πρωτοποριακό ρεπερτόριο του Δημήτρη Λιγνάδη στη Νέα Σκηνή λειτουργεί ανταγωνιστικά με τα δικό σας;
Ο μοναδικός αντίπαλος που βλέπω γύρω μου είναι ο χρόνος. Όταν οι άνθρωποι είναι τόσο διαφορετικοί, δεν τέμνονται οι δρόμοι τους. Αν η εμπειρία της Πειραματικής ανοίξει δρόμους για να δημιουργηθούν παραγωγικές ομάδες, μόνον κέρδος σημαίνει για το θέατρο. Χαίρομαι όταν γίνεται κάτι καλό, όσο κοντινό κι αν είναι. Όπως είμαι περήφανος για την πορεία του Δημήτρη Τάρλοου στο θέατρο “Πορεία”.

Ο καλλιτέχνης δεν είναι από τη φύση του ματαιόδοξος;
Ο καλλιτέχνης είναι εκτεθειμένος, οραματίζεται να υψωθεί, να πει κάτι που θ’ αντέξει στο χρόνο. Είναι μία πορεία με κινδύνους. Φυσικά, οφείλει να βλέπει τις αμαρτίες του. Κι αν δεν μπορεί ο ίδιος, ας του τις θυμίζουν οι άλλοι. Δημιουργώ σχέση στο θέατρο, σημαίνει δημιουργώ σχέση στη ζωή. Αυτό που εμφανίζει ο ηθοποιός στη σκηνή, πριν ακόμα μιλήσει, είναι η “βιογραφία” του. Γι’ αυτό χρειαζόμαστε ηθοποιούς καλλιεργημένους. Δεν είναι τυχαίο που στην πρώην ΕΣΣΔ, από το ’85 έως το ’90, ο σοσιαλισμός βρισκόταν στο βλέμμα των ανθρώπων. Πριν μιλήσουν καταλάβαινες πως έφεραν πάνω τους ένα βάρος με ό,τι κακό ή καλό συνεπαγόταν αυτό.

Πολιτικά είστε ενεργός;
Μου φαίνεται αδιανόητο ν’ αποφασίσουν τα περί καλλιτεχνικής παιδείας άνθρωποι που δεν έχουν πάει ποτέ στο θέατρο. Δεν ισχυρίζομαι πως επικεφαλής πρέπει να είναι ο Αντρέ Μαρλό, αλλά τουλάχιστον ας καταλαβαίνει τη σημασία της τέχνης σε μια χώρα. Οι πολιτικοί δεν έχουν χρόνο να ασχοληθούν με το θέμα. Δεν νοιάζονται να σπείρουν κάτι, αλλά να θερίσουν θέαμα. Προτείνω να γίνει… Πειραματικό το υπουργείο Πολιτισμού και να δώσει την ευκαιρία στους νέους . Ίσως τότε έχουμε ελπίδες.

12.06.2006, Μαρίνου Έφη «Πειραματικό να γίνει το ΥΠΠΟ», Ελευθεροτυπία