Μια ιστορία που συνέβη και συμβαίνει. Ένα γεγονός πραγματικό γίνεται τέχνη και προβληματίζει. Οι ερωτήσεις τίθενται. Τις απαντήσεις θα τις δώσει η ζωή

Ένα σύγχρονο ισπανικό έργο, με προβληματισμό γύρω από το φαινόμενο των μεταναστών και της συνυπευθυνότητας των κοινωνιών που τους υποδέχονται ή τους απορρίπτουν, είναι το «Βλέμμα του μελαμψού άντρα» του Ιγνάθιο δελ Μοράλ. Κείμενο με οξύ χιούμορ, σκληρή κριτική ματιά και πικρό σχόλιο για τις δήθεν προηγμένες κοινωνίες, που αδυνατούν να αποδεχτούν τη διαφορετικότητα, ανεβαίνει για πρώτη φορά στην Ελλάδα στο «Από Μηχανής Θέατρο» από την Πειραματική Σκηνή του Εθνικού Θεάτρου, σε σκηνοθεσία του Στάθη Λιβαθινού.

Δύο μαύροι πρόσφυγες, λαθρομετανάστες, εγκαταλελειμμένοι σε μια παραλία κάποιας ευρωπαϊκής χώρας, συναντιούνται με τον δυτικό πολιτισμό. Οι γλώσσες μπερδεύονται, οι κόσμοι συγκρούονται. Η συνάντηση του «πολιτισμένου» κόσμου, του κόσμου της κατανάλωσης, της ανασφάλειας και του φόβου, με τον κόσμο του αρχέγονου πάθους, της ειλικρίνειας και της ανάγκης για επιβίωση, γεννάει τον τρόμο και στις δυο πλευρές. Όλα αυτά μπροστά στο ανύποπτο βλέμμα δύο μικρών παιδιών που θα καταγράψουν για τις επόμενες γενιές αυτή τη μικρή και ασήμαντη ιστορία. Η αφορμή για να γράψει το έργο ο συγγραφέας ήταν μια φωτογραφία που δημοσιεύτηκε σε εφημερίδα το 1922. Η φωτογραφία που δημοσιεύτηκε έδειχνε το πτώμα ενός νέγρου σε μια παραλία: κάποιος που, προσπαθώντας να φτάσει στις ισπανικές ακτές, πνίγηκε στο στενό του Γιβραλτάρ, το οποίο, ως γνωστόν, χωρίζει τις ισπανικές ακτές από εκείνες της Αφρικής, που απέχουν περίπου 15 χιλιόμετρα. Ένα τέτοιο γεγονός άξιζε να δημοσιευτεί με μια φωτογραφία στον Τύπο της εποχής εκείνης, επειδή το φαινόμενο της λαθρομετανάστευσης στην Ισπανία βρισκόταν στις αρχές του. Η Ισπανία, πριν από 20 χρόνια περίπου, ήταν χώρα μεταναστών: περισσότεροι από ένα εκατομμύριο ισπανοί δούλευαν στη Γερμανία, την Ελβετία, το Βέλγιο, χωρίς να υπολογίζουμε το φαινόμενο της εξορίας μετά τον εμφύλιο πόλεμο. Στην είδηση που συνόδευε τη φωτογραφία αναφερόταν πως μάλλον ο νέγρος είχε προσπαθήσει να περάσει το στενό μαζί με κάποιον άλλο, που ίσως είχε γλιτώσει. «Η ιστορία ήταν εκεί ή τουλάχιστον έτσι το έβλεπα εγώ» σημειώνει ο Ιγνάθιο δελ Μοράλ. «Ίσως θα έπρεπε να αναφέρω πως ένα από τα πρώτα μου θεατρικά έργα ήταν μια διασκευή – πολύ ελεύθερη και τρελή – του Ροβινσώνα Κρούσου. Κατά παράξενο τρόπο, τώρα μου παρουσιαζόταν ένας αντίστροφος Ροβινσώνας: ένας ναυαγός που προέρχεται από τον πρωτόγονο κόσμο και φτάνει στις ακτές του πολιτισμού, με την πρόθεση – τελείως διαφορετική από την αποικιοκρατική του πραγματικού Ροβινσώνα – να ενταχθεί σ’ αυτόν. Από κει και πέρα άρχισε να λειτουργεί η φαντασία. Ούτε εγώ ούτε κανένας στην Ισπανία πιστεύω πως θα μπορούσε να φανταστεί τις διαστάσεις που θα έπαιρνε το φαινόμενο: τώρα, οι νέγροι, υπό τέτοιες συνθήκες, είναι δεκάδες κάθε καλοκαίρι. Πριν από λίγους μήνες πέθαναν κάποιοι αφρικανοί που προέρχονταν από χώρες νοτίως της Σαχάρας, καθώς προσπαθούσαν να πηδήξουν πάνω από το σιδερένιο κιγκλίδωμα που έχει υψωθεί γύρω από την πόλη της Μελίγιας, ισπανικό θύλακα στο μαροκινό έδαφος, το δικό μας ξεχωριστό τείχος του αίσχους. Αυτό που ήταν θλιβερή εξαίρεση έχει γίνει καθημερινή τραγωδία, που είναι η χειρότερη μορφή τραγωδίας, γιατί τη συνηθίζουμε».

Δύο δεκαετίες και πλέον από τη συγγραφή του, κοιτάζοντάς το με τη ματιά του σήμερα ο 49χρονος σήμερα Ιγνάθιο δελ Μοράλ θεωρεί ότι το έργο μοιάζει «άλλοτε απλοϊκό κι άλλοτε προφητικό. Ελπίζω ο θεατής να βρει σ’ αυτό μια αφορμή για στοχασμό: η κωμικότητα ορισμένων σκηνών να τον κάνει να εξετάσει τις δικές του προκαταλήψεις – αυτή ήταν η δική μου πρόθεση. Ξέρω πως είναι έπαρση να νομίζουμε ότι το θέατρο έχει τις απαντήσεις. Πιστεύω όμως πως χρειάζεται για να θέτει ερωτήματα». Κι επειδή το έργο του παρουσιάζεται στην Ελλάδα, σε μια χώρα που «οι πολιτισμοί μας απέχουν μεταξύ τους και νομίζω πως η άγνοια είναι αμοιβαία, παρά το τεράστιο χρέος που έχει ολόκληρη η Ευρώπη προς την Ελλάδα, μακάρι αυτή η δουλειά να γίνει αφορμή να γνωρίσουμε ο ένας τον άλλο λίγο περισσότερο».

Ο Ιγνάθιο δελ Μοράλ γεννιέται το 1957 στο Σαν Σεμπάστιαν. Σπουδάζει βιολογία, αλλά δεν ολοκληρώνει τις σπουδές του και ασχολείται επαγγελματικά με το θέατρο ως ηθοποιός. Γράφει το πρώτο του θεατρικό έργο (για παιδιά) το 1982 κι έκτοτε συνεχίζει ως συγγραφέας με έργα για το θέατρο και σενάρια για την τηλεόραση και τον κινηματογράφο. Ταινίες σε δικά του σενάρια έχουν αποσπάσει το Χρυσό Όστρακο στο Φεστιβάλ του Σαν Σεμπάστιαν, ενώ έχουν επιλεγεί ως υποψήφιες της Ισπανίας για το Όσκαρ ξενόγλωσσης ταινίας. Το «Βλέμμα του μελαμψού άντρα», με το οποίο κερδίζει το Α’ βραβείο της Ένωσης Ισπανών Θεατρικών Συγγραφέων, ανεβαίνει για πρώτη φορά τον Ιανουάριο του 1993. Στα χρόνια που θα ακολουθήσουν μεταφράζεται στα ιταλικά, αγγλικά, γαλλικά, σουηδικά και φλαμανδικά. Διασκευάζεται για τον κινηματογράφο από τον Ιμάνολ Ουρίμπε με τον τίτλο «Bwana», κερδίζει το Χρυσό Όστρακο στο Φεστιβάλ του Σαν Σεμπάστιαν και πηγαίνει στο Χόλιγουντ για να διεκδικήσει το Όσκαρ καλύτερης ξενόγλωσσης ταινίας, το 1996.

16.03.2006, Χ.Σ. «Όταν ο πολιτισμένος συνάντησε τον ειλικρινή», Το Ποντίκι

Για το link πατήστε εδώ