«Ο οργισμένος δεν έχει πάντα δίκιο»

Ένα θεατρικό έργο για τη διαλεκτική της επανάστασης, μέσα από ένα κορυφαίο παράδειγμα: τη Γαλλική Επανάσταση, την ύστατη αιματοκυλισμένη περίοδο της «Τρομοκρατίας», από το 1790 και μετά.

Ένα προκλητικό θεατρικό κείμενο για τη νομιμοποίηση ή όχι της βίας, προκειμένου να ενεργοποιηθούν μέσα από ριζοσπαστικές διεργασίες οι μηχανισμοί της Ιστορίας για το συλλογικό καλό.

Θα έλεγε κανείς πως η πολυπρόσωπη ιστορική «τραγωδία της πολιτικής», που συνέγραψε μόλις 21 ετών ο έντονα πολιτικοποιημένος Γκέοργκ Μπίχνερ, ο περίφημος «Θάνατος του Δαντόν», μια σκηνική πρόκληση για καλλιτέχνες και κοινό, που κάνει πρεμιέρα την Πέμπτη, σε σκηνοθεσία Στάθη Λιβαθινού, στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών του Ιδρύματος Ωνάση, σήμερα, σε εποχές ταραγμένες, με κυρίαρχο όπως στη Γαλλική Επανάσταση το αίτημα για κοινωνική δικαιοσύνη, αποκτά νέα δυναμική.

Ο Λιβαθινός το παραδέχεται ότι δεν επέλεξε τυχαία το πρώτο θεατρικό έργο του Μπίχνερ. Ένα αυθεντικό πολιτικό δοκίμιο, το οποίο μέσα από τη σκληρή αντιπαράθεση δύο πρωτοπαλίκαρων της Γαλλικής Επανάστασης, του σκληροπυρηνικού υπέρμαχου της βίας Ροβεσπιέρου (Βασίλης Ανδρέου) και του υποστηρικτή, από ένα σημείο και μετά, των ειρηνικών μεταρρυθμίσεων Δαντόν (Μελέτης Ηλίας) πραγματεύεται τα όρια της εξουσίας και της ασυδοσίας της. Τα όρια της βίας και μαζί τον οπορτουνισμό τού διαχρονικά χειραγωγούμενου όχλου.

Από μόνη της η ερώτηση «γιατί σήμερα να ανεβάσεις το “Θάνατο του Δαντόν”» τα λέει όλα, θεωρεί ο Στάθης Λιβαθινός, που έστησε για τη Στέγη μια μινιμαλιστική, «καθαρή» παράσταση, που φλερτάρει με τους πίνακες του Ντελακρουά, διατρέχεται από τις ηλεκτρονικά «πειραγμένες» επικές γαλλικές μουσικές εποχής (άνθρωπος – ορχήστρα ο Μπλέιν Ρέινινγκερ) και στοχεύει ξεκάθαρα στο θυμικό.

«Επανάσταση και τρομοκρατία είναι το μέρος όπου ζούμε σήμερα», τονίζει ο σκηνοθέτης. «Δεν θα μπορούσα να προτείνω στο θεατή κάτι περισσότερο αντιπροσωπευτικό. Γιατί οι ήρωες του έργου είναι νέοι και ερωτευμένοι με την ιδεολογία και τη ζωή. Το έργο του Μπίχνερ μιλά γι’ αυτό ακριβώς που ζούμε, με συναίσθημα», προσθέτει. «Το κείμενο είναι ένα πλήρως εξοπλισμένο ιδεολογικό και συναισθηματικό αριστούργημα στο οποίο αποδεικνύεται ότι την επανάσταση την κάνουν και την πληρώνουν άνθρωποι. Είναι μια επική τραγικωμωδία, που με εκφράζει και φιλοσοφικά και πολιτικά και αισθητικά».

Μελετώντας το πυκνό έργο, που με μεγάλη προσοχή διασκεύασε κρατώντας την ουσία, αισθάνθηκε τη μεγάλη συγγένειά του με τους «Δαίμονες» του Ντοστογιέφσκι. «Η ομάδα του Δαντόν αλλά και ο ίδιος κινδυνεύουν να καταναλωθούν και να καταστραφούν από τη μηχανή που οι ίδιοι έφτιαξαν. Όποιος μιλά για την επανάσταση και το αίμα πρέπει να ξέρει και το τίμημα που θα πληρώσει», υπογραμμίζει ο σκηνοθέτης, που αρνήθηκε να αντιμετωπίσει το κείμενο του Μπίχνερ μανιχαϊστικά.

«Δεν είναι ο Δαντόν ο καλός κι ο Ροβεσπιέρος ο κακός», ξεκαθαρίζει. «Υπήρξαν και οι δυο φανατισμένοι ιδεολόγοι. Επαναστάτες που θέλησαν να αλλάξουν την Ιστορία. Και εν μέρει τα κατάφεραν. Εντέλει, το πιο ενδιαφέρον για μένα είναι ότι η Γαλλική Επανάσταση έφερε με τη Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και του Πολίτη ρηξικέλευθα άρθρα για την ισότητα, την αδελφότητα, που έως σήμερα έχουν μείνει ανεφάρμοστα. Η κατηγορία δεν βαραίνει μόνο τη δική μου χώρα».

«Άλλο επανάσταση, άλλο βία»

Το θεατρικό του Μπίχνερ έχει χαρακτηριστεί «απαισιόδοξο», «μηδενιστικό». Ο Λιβαθινός διαφωνεί: «Οι χαμένοι αγώνες έχουν μεγαλύτερη αξία», υποστηρίζει. «Άλλωστε ο Δαντόν, ο Ροβεσπιέρος, η ομάδα των Ιακωβίνων, οι πλανόδιοι θεατρίνοι, η πόρνη Μαριόν είναι υπαρκτά, απίστευτα ποιητικά και έντονα πρόσωπα».

Επιπλέον, δεν θεωρεί ότι «το θέατρο έρχεται για να κάνει πολιτικές δηλώσεις. Μου φαίνεται ωστόσο αδιανόητο στη συγκυρία που ζούμε να κάνεις θέατρο χωρίς να έχεις την ευθύνη της κοινωνίας στην οποία ζεις και δημιουργείς. Δεν σημαίνει πάντως ότι κάθε οργισμένος έχει και δίκιο στις μέρες μας».

Νιώθει ότι το έργο θα ακουμπήσει σε αιτήματα – ερωτήματα της εποχής, ειδικά σήμερα που ο νεοέλληνας χειμάζεται με τα Μνημόνια; Μην ξεχνάμε ότι η πείνα, η φτώχεια κι η εξαθλίωση των γαλλικών μαζών οδήγησαν στη ριζοσπαστική λύση της Επανάστασης και στις κατοπινές ακρότητες της Τρομοκρατίας. «Είμαστε μια συντηρητική κοινωνία και τα επαναστατικά μηνύματα δεν είναι αφομοιωμένα σωστά ούτε κατανοημένα», πιστεύει ο Λιβαθινός. «Η χώρα μου περνά δύσκολες ώρες, αλλά το θέμα της Τρομοκρατίας και της Επανάστασης είναι βαθύτερο. Η ελληνική κοινωνία το αντιμετωπίζει με συντηρητικότητα και με στενά μυαλά. Το να καίμε ωστόσο τράπεζες και να σκοτώνουμε τον διπλανό μας δεν είναι λύση στην κρίση. Γιατί εκεί βλέπω να οδηγούμαστε…».

Ούτε ο Μπίχνερ ούτε ο Λιβαθινός ενθαρρύνουν πάντως την επανάσταση. «Δεν έχω καμία δουλειά να μιλώ με τις παραστάσεις για την επανάσταση ή την πολιτική κατάσταση της χώρας ή τα Βατοπέδια. Άλλοι θα έπρεπε να το κάνουν αυτό. Ο Τύπος, για παράδειγμα, που όμως ασχολείται με το πώς θα κάνει τους ανθρώπους πιο απελπισμένους, την ώρα που χρειάζονται κουράγιο».

Η παράστασή του θέλει πάντως να ενθαρρύνει «τη σκέψη και τον προβληματισμό». Και μαζί «τον λεπτό αλλά αναγκαίο διαχωρισμό μεταξύ της επανάστασης και της βίας».

15.01.2011, Κλεφτόγιαννη Ιωάννα «Ο οργισμένος δεν έχει πάντα δίκιο», Ελευθεροτυπία

 

Για το link πατήστε εδώ