Η ατομική περιπέτεια αενάως συνδιαλέγεται με την Ιστορία, στο θεατρικό έργο “Το κτήνος στο φεγγάρι” του, πολωνικής καταγωγής Αμερικανού συγγραφέα, Ρίτσαρντ Καλινόσκι, με το οποίο ο νεοσύστατος θίασος “Δόλιχος” έκανε ένα ευοίωνο ξεκίνημα.

Η δράση εκτυλίσσεται στο επαρχιακό Μιλουόκι των ΗΠΑ το 1921, αλλά ο δραματικός χρόνος και χώρος εκτινάσσεται ασταμάτητα στο παρελθόν, σ’ έναν τόπο που ονομαζόταν Αρμενία και που σβήστηκε από τον χάρτη μετά την επαίσχυντη γενοκτονία του Ιουνίου του 1915.

“Για τη γυναίκα μου από την Αρμενία, που ’ταν νύφη από φωτογραφία”… Ο δεκαεννιάχρονος φωτογράφος Αράμ Τομασιάν υποδέχεται τη δεκαπεντάχρονη μέλλουσα γυναίκα του, άρτι αφιχθείσα εξ Ιστανμπούλ.

Γόνος μιας απαγχονισμένης από τους Τούρκους οικογένειας, ευελπιστεί απεγνωσμένα να ξαναβρεί τις χαμένες ρίζες του, μέσα από τον διπλό ρόλο της αναπαραγωγής: Τη διαιώνιση και τη δημιουργία.

Στόχος της ζωής του, να συμπληρώσει με νέα πρόσωπα. στη μεγεθυσμένη οικογενειακή φωτογραφία τα κεφάλια των αγαπημένων του που μόνος έκοψε μ’ ένα ψαλίδι σε μια στιγμή απελπισίας. Αλλά, θύμα της ασιτίας, η νεαρή γυναίκα θα αποδειχθεί στείρα.

Μέσα από την παραδοσιακή φόρμα μιας ιστορίας με αρχή, μέση και τέλος, ο συγγραφέας αναπτύσσει τη σύγκρουση των δύο ηρώων, αναδεικνύοντας τις ψυχολογικές ιδιαιτερότητες των ολοζώντανων χαρακτήρων, αποκαλύπτοντας προλήψεις και απωθημένα.

Συγχρόνως, σκιαγραφεί την προσπάθειά τους να ενσωματωθούν σ’ αυτή τη χώρα των μεταναστών που είναι η Αμερική. Με ηθογραφικές πινελιές και ανθρωπιστικά αισθήματα.

Η άνιση σχέση ισχυρού και ανίσχυρου, που σφράγισε την μοίρα της πατρίδας τους, παίζεται τώρα, τηρούμενων των αναλογιών, στο επίπεδο μιας εκκολαπτόμενης πατριαρχικής οικογένειας.

Ο Αράμ που η μάνα το, όταν παντρεύτηκε τον πατέρα τον, της απαγόρεψαν να μιλάει για έναν χρόνο.

Η Σέτα που η μάνα της τραγουδούσε και τρανταζότανε το σπίτι ολόκληρο.

Ιδιαίτερης μνείας χρήζουν, νομίζω, τα σκηνικά αντικείμενα: “ Το τραπέζι με τα τέσσερα γερά πόδια και τις πέντε σκληρές ξύλινες καρέκλες” παραπέμπουν στη χαμένη οικογενειακή εστία.

Η ξύλινη φωτογραφική μηχανή και οι φωτογραφίες προκαλούν συνειρμούς απαθανάτισης. Η κούκλα, ενθύμιο της τραγικά πεθαμένης μητέρας, είναι κι ένας δεύτερος εαυτός κι ένα φανταστικό παιδί για τη Σέτα. Είναι ακόμη, για να θυμηθούμε τους ψυχαναλυτές, ένα αντιστάθμισμα πέους.

Στο εξαιρετικά καλαίσθητο (όπως και τα κοστούμια) γυμνό σκηνικό της Ελένης Μανωλοπούλου, με τη τζαμένια εξώπορτα στο βάθος, δεσπόζει το τραπέζι, ενώ μισάνοικτες πόρτες αποκαλύπτουν άλλους ζωτικής σημασίας χώρους.

Στην ωριμότερη σκηνοθεσία του, ο Στάθης Λιβαθινός επικεντρώνει το βάρος στις ερμηνείες, εκμαιεύοντας την αλήθεια του συναισθήματος, σε μια παράσταση ακρίβειας και αισθαντικότητας που υποστηρίζεται και από τις φωτοσκιάσεις του Αλέκου Αναστασίου και της αρμενικής νοσταλγικής μουσικής του Χάιγκ Χατζιάν.

Η Ρωσίδα ηθοποιός Ταμίλα Κουλίεβα με τη μεγάλη θεατρική παιδεία του τόπου της στις αποσκευές της, ερμηνεύει, σε άπταιστα ελληνικά, με απαράμιλλη τεχνική, την εύθραυστη αλλά δυνατή Αρμένισσα.

Με συγκίνηση, αδιόρατο χιούμορ, πνευματικότητα, φαντασία. Ο ηθοποιός (και άριστος μεταφραστής) Δημήτρης Τάρλοου παίζει με αυτοσυγκράτηση και κρυφή ευαισθησία τον Αράμ και την πάλη του με τα φαντάσματα του παρελθόντος.

Αξιολάτρευτος φτωχοδιαβολάκος ο Γιώργος Φιλίδης. Αυτός ο μικρός ορφανός που δίνει νόημα στη ζωή του ζευγαριού, γίνεται μεγαλώνοντας ο “Αφηγητής” της ιστορίας του. Ρόλος περιττός, πιστεύω, διδακτικός και μελοδραματικός παίζεται από τον έμπειρο Γιάννη Κυριακίδη, αλλά πώς να διασωθεί, όταν επιπλέον φορτίζεται συγκινησιακά με το βαθύ σκοτάδι;

Δυστυχώς, “Το κτήνος στο φεγγάρι”, έρχεται σε ώρες που το δράμα της προσφυγιάς εξακολουθεί να παίζεται στις σκηνές του “πολιτισμένου” κόσμου μας.

“Δόλιχος”, πάντως, σημαίνει, αν δεν απατώμαι, δρόμος αντοχής.

03.04.1999, Καγγελάρη Δηώ «Νύφη από φωτογραφία», Ημερησία

Για το link πατήστε εδώ