Στην Πειραματική Σκηνή του Εθνικού γίνεται σπουδαία δουλειά. Που άρχισε με το «Ντιμπούκ», συνεχίστηκε με τον «Ταρτούφο», ύστερα με το «Θανάτω θάνατον» και τώρα τελειώνει με τον «Ηλίθιο». Έτσι ήταν πολύ συγκινητικά τα λόγια που είπε ο σκηνοθέτης του «Ηλιθίου» Στάθης Λιβαθινός από τη σκηνή, μετά το τέλος της παράστασης. Αφιέρωσε αυτή την παράσταση στον αποχωρήσαντα πρόσφατα από τη ζωή διευθυντή του Εθνικού Θεάτρου Νίκο Κούρκουλο.

Γιατί ο Κούρκουλος είχε κάνει πράγματι δουλειά ουσίας με την Πειραματική Σκηνή του Θεάτρου στο οποίο ήταν διευθυντής. Είχε δίπλα του σημαντικούς συνεργάτες – τεχνικούς και ηθοποιούς. Κατά κάποιον τρόπο είχε ξεκολλήσει το Εθνικό Θέατρο από τη φιγούρα που επί χρόνια παρουσίαζε. Τώρα έγινε «νέο», φρέσκο δυνατό. Το κοινό συγκινήθηκε από τα λόγια του Λιβαθινού.

Πριν, το κοινό είχε δεχθεί την παράσταση του «Ηλιθίου». Ενός έργου που σαν μυθιστόρημα είναι γοητευτικό, αλλά πάρα πολύ δύσκολο να δεχθεί επεξεργασία και να γίνει έργο για τη θεατρική σκηνή. Κάτι τέτοιο το έκανε, με επιτυχία, ο Σάββας Κυριακίδης, πάνω σε μια μετάφραση του Άρη Αλεξάνδρου.

Το μέγα πρόβλημα όταν θέλεις να ανεβάσεις τον «Ηλίθιο» είναι το πρόσωπο του κεντρικού ήρωα. Πώς είναι αυτό το πρόσωπο; Μεταδίδει αυτά που πρέπει άμα τη εμφανίσει; Τον ίδιο τον Ντοστογιέφσκι τον είχε βασανίσει αρκετά το πώς θα παρουσιάσει αυτό το πρόσωπο – τον πρίγκιπα Μίσκιν – ώστε να φτάσει στον αναγνώστη του μυθιστορήματος η εικόνα που εκείνος είχε σκεφτεί.

Τώρα εδώ, στην παράσταση του Εθνικού, ο Μίσκιν βρήκε το πρόσωπο του ηθοποιού που τον έπαιξε – τον Βασίλη Ανδρέου – την ιδεώδη μορφή που ήθελε να έχει ο συγγραφέας του. Στην ανάγνωση ενός βιβλίου ο κάθε αναγνώστης φτιάχνει στο μυαλό του τη φιγούρα του ήρωα. Όλα εξαρτώνται από το ποιος είναι ο αναγνώστης. Έτσι αυτή η μορφή έχει τόσες όψεις όσοι είναι και οι αναγνώστες. Δηλαδή, χιλιάδες όψεις.

Στο θέατρο όμως τα πράγματα είναι εντελώς διαφορετικά. Εδώ, το πρόσωπο που παρουσιάζει ο ηθοποιός ζωντανό πάνω στη σκηνή είναι αυτό που θα δεχθούν όλοι οι θεατές. Ένα πρόσωπο. Η επιλογή του σκηνοθέτη για τον ηθοποιό που θα παίξει τον ρόλο είναι κρίσιμη και αποφασιστική. Και ο Στάθης Λιβαθινός πέτυχε καίρια στην επιλογή του. Ο Βασίλης Ανδρέου ήταν η σπουδαία επιλογή του σκηνοθέτη.

Έβλεπες μπροστά σου ένα «ντοστογιέφσκικο» πρόσωπο. Που μπορεί να είναι αυτό, αλλά μπορεί να είναι και κάποιο άλλο. Που συγχρόνως όμως μπορεί να είναι και τα δύο, αλλά και άλλα που δεν τα βλέπεις τώρα, αλλά θα δεις αργότερα. Και όλα αυτά τα πρόσωπα θα υπάρχουν στο ένα πρόσωπο που θα δείχνει ο ηθοποιός.

Η πιο σημαντική εντύπωση που παίρνεις από το πρόσωπο που παρουσιάζει ο Βασίλης Ανδρέου είναι πως δεν είναι ηλίθιος. Ακριβώς δηλαδή αυτό που ήθελε να πει ο Ντοστογιέφσκι. Δηλαδή ένα πρόσωπο τίμιο, ειλικρινές, που λέει παντού και σε όλους αυτό που σκέφτεται, χωρίς δόλο και χωρίς να αποβλέπει σε κάποιο συμφέρον.

Ακριβώς όλα αυτά – τα εξωπραγματικά και εξωανθρώπινα – τον κάνουν να φαίνεται σαν ηλίθιος. Καθώς δε κινείται μέσα στο σαθρό, ανθρώπινο περιβάλλον των κυρίων της Πετρούπολης, η φήμη του «ηλίθιου» σταθεροποιείται.

Η ικανότητα του Λιβαθινού στην επιλογή των κατάλληλων ηθοποιών για να παίξουν του άλλους ρόλους του έργου φάνηκε και στους λοιπούς που εμφανίστηκαν στην παράσταση. Έτσι είχε έναν εξαίρετο Δημήτρη ‘Ημελλο για να παίξει τον σατανικό Ραγκόζιν και τη Μαρία Ναυπλιώτου για να παίξει εντυπωσιακά την «εντυπωσιακή» Ναστάσια Φιλίπονβα.

Δίπλα τους ήταν οι υπόλοιποι 17 ηθοποιοί της διανομής. Ο καθένας πολύ καλός στο ρόλο που έπαιξε – μερικοί μάλιστα έπαιξαν περισσότερο από έναν ρόλο. Σπουδαία δουλειά έκανε η Ελένη Μανωλοπούλου στον σκηνικό χώρο και στα κοστούμια της, ο Θοδωρής Αμπαζής στη μουσική του, η Σεσίλ Μικρούτσικου, υπεύθυνη στην κίνηση και στη χορογραφία, όπως και ο Αλέκος Αναστασίου στους φωτισμούς του.

Μια παράσταση λοιπόν της φετινής θεατρικής περιόδου που αξίζει να δει κάθε θεατρόφιλος – αλλά και μη θεατρόφιλος. Ο καθένας δηλαδή που θα’ θελε να περάσει μια καλή βραδιά έξω από το σπίτι του και, κυρίως, μακριά από την τηλεόραση.

31.03.2007, Χρηστίδης Μηνάς «Η λύση είναι οι ηλίθιοι», Ελευθεροτυπία