Τα ομηρικά έπη είναι τα αρχαιότερα ελληνικά ποιητικά δημιουργήματα που μας διασώθηκαν και οριοθετούν την αρχή της ποιητικής παράδοσης των Ελλήνων. Η Ιλιάδα είναι το αρχαιότερο από τα δύο έπη που μας έχουν διασωθεί. Ο ιλιαδικός ποιητής περιγράφει ένα πόλεμο ο οποίος κράτησε συνολικά δέκα χρόνια. Βρισκόμαστε στο δέκατο έτος του πολέμου. Ο Όμηρος στην Ιλιάδα περιγράφει περιστατικά τα οποία καλύπτουν 52 πραγματικές μέρες. Από αυτές οι 39 είναι αργές, δηλαδή περνούν χωρίς ουσιαστικά γεγονότα και από τις υπόλοιπες 13 με ανεπτυγμένη δράση, μόνο οι 4 είναι συμπυκνωμένες δραματικά με ζωντανές μάχες στις οποίες ο ποιητής απεικονίζει την εικόνα των φοβερών συγκρούσεων των δύο στρατών. Το θέμα του έπους είναι η «μήνις», ο θυμός δηλαδή του Αχιλλέα, γιατί του άρπαξε ο Αγαμέμνονας την Βρισηίδα. Η Ιλιάδα ξεκινά με το ξέσπασμα του Αχιλλέα και τελειώνει με το τέλος του θυμού του, όταν ο Αγαμέμνονας του επιστρέφει την Βρισηίδα αλλά κυρίως από την ικανοποίηση που νιώθει για τον θάνατο του Έκτορα τον οποίο σκοτώνει ο ίδιος ώστε να εκδικηθεί τον θάνατο του φίλου του Πατρόκλου από το χέρι του.

Τα συνθετικά στοιχεία της δομής και της υπόθεσης της Ιλιάδας αφορούν την διαφωνία ισχυρών προσώπων η οποία οδηγεί σε μοιραία και καταστροφικά αποτελέσματα. Ο ισχυρός Αγαμέμνων περιφρονεί την θέληση των θεών και αρπάζοντας αυθαίρετα το γέρας ενός άλλου, δηλαδή του Αχιλλέα, παραβιάζει τα όρια της δικαιοσύνης και μπαίνει στα όρια της «άτης» και της «ύβρεως», κάτι που προξενεί συμφορά στον στρατό και στερεί τον Αχιλλέα από την τιμή του. Η Ιλιάδα δομεί την δραματουργική της πλοκή πάνω στο θέμα της «μήνιος», που είναι αποτέλεσμα της σύγκρουσης της ύβρεως του Αγαμέμνονα με την τιμή του Αχιλλέα. Σαφώς έχει προηγηθεί η ύβρις του Πάρη με την αρπαγή της Ελένης από τον Μενέλαο αλλά θα υπάρξει τιμωρία γι’ αυτή με την καταστροφή της Τροίας, όπως ο Αγαμέμνονας θα τιμωρηθεί για την δική του ύβρη, την θυσία της Ιφιγένειας στην Αυλίδα όταν θα δολοφονηθεί από το χέρι της Κλυταιμνήστρας και τον δόλο του Αίγισθου, επιστρέφοντας στις Μυκήνες. Χαρακτηριστικό των καινοτομιών στην δραματουργική σύνθεση της Ιλιάδας είναι ότι ο Όμηρος δεν συνθέτει χαρακτήρες απόλυτα θετικούς ή αρνητικούς αλλά αναγνωρίζει αρετές και τρωτά και στις δύο αντιπάλους. Η Ιλιάδα των 15.693 στίχων αποτελεί ένα μνημειώδες έργο της παγκόσμιας λογοτεχνίας και επηρέασε βαθιά την εξέλιξη της λογοτεχνίας σε επίπεδο δομής, σύνθεσης και ύφους.

Είναι ουσιαστικά η πρώτη φορά που κάποιος σκηνοθέτης δοκιμάζει να αναμετρηθεί με το ομηρικό έπος σε όλη του την έκταση και το μέγεθος και να παρουσιάσει σε θεατροποιημένη εκδοχή και τις 24 ραψωδίες του. Ο Στάθης Λιβαθινός επιλέγει την αριστουργηματική μετάφραση του Δ.Ν. Μαρωνίτη και μας παρουσιάζει το ομηρικό έπος σε μια 5ώρη εκδοχή. Η βαρύνουσας σημασίας και μεγέθους αφηγηματικότητα του ομηρικού έπους, δεν θα μπορούσε να έχει τύχει καλύτερης μεταχείρισης από αυτή του Λιβαθινού, ο οποίος έχει κατά καιρούς παρουσιάσει εντυπωσιακά δείγματα σκηνικής δεξιοτεχνίας στο λεγόμενο αφηγηματικό θέατρο. Η σκηνοθεσία εξισορροπεί έντεχνα ανάμεσα στην αφήγηση και στην παραστατικότητα, απεικονίζοντας σκηνικές δράσεις οι οποίες είναι οπτικά πάλλουσες και αυστηρά γεωμετρικές στην δόμηση τους χωρίς να παραγκωνίζει την καθαρότητα και την πληρότητα στην εκφορά του ποιητικού λόγου. Η σκηνοθεσία του Λιβαθινού διαθέτει έξυπνα σκηνικά ευρήματα, καλά οργανωμένους και ευφάνταστα εκτελεσμένους αυτοσχεδιασμούς καθώς και εύγλωττο και σαρκαστικά απολαυστικό χιούμορ. Ο Λιβαθινός φέρνει με επιτυχία το έργο στο σήμερα, αποφεύγοντας βαρύγδουπες και επιπόλαιες προσεγγίσεις καθώς και περιττές επικίζουσες εξάρσεις, οι οποίες μόνο γραφικότητα θα προσέδιδαν και τίποτε άλλο στο θεατρικό του εγχείρημα.

Εξαιρετική η μινιμαλιστική σκηνογραφία της Ελένης Μανωλοπούλου, απεικόνισε με ευστοχία ένα πολεμικό σκηνικό ανεξαρτήτως εποχής, λαού ή εθνικής καταγωγής. Στο ίδιο υφολογικό μοτίβο κινούνται και τα έξοχα κοστούμια της όπως και οι φωτισμοί του Αλέκου Αναστασίου που αποτυπώνουν στην εντέλεια τον ζόφο του πολέμου. Πολύ ενδιαφέροντα και άκρως μελετημένα και αποτελεσματικά, τα υπόλοιπα επιμέρους χαρακτηριστικά της παράστασης, με την γενικότερη κινησιολογική επιμέλεια αλλά και τα κρουστά του Μανούσου Κλαπάκη, να ξεχωρίζουν ιδιαίτερα.

Στο πεδίο που αφορά τις ερμηνείες, παρακολουθούμε, στις περισσότερες περιπτώσεις, υποκριτική υψηλού επιπέδου και φυσικά όλοι οι ηθοποιοί ανεξαιρέτως, ανταπεξέρχονται με αξιοθαύμαστη άνεση στις τεράστιες σωματικές και όχι μόνο, απαιτήσεις αυτού του δύσκολου εγχειρήματος. Ξεχώρισα ιδιαίτερα τον δαιμονικά σαρκαστικό Δημήτρη Ήμελλο στον ρόλο του Αγαμέμνονα, τον θαυμάσιο Γιώργο Χριστοδούλου, στον ρόλο του Αχιλλέα, την έξοχη Μαρία Σαββίδου, ειδικότερα στον ρόλο της Μοίρας, τον απολαυστικό Γιώργο Τσιαντούλα στον ρόλο του Πάρη, τον Βασίλη Ανδρέου στον ρόλο του Πρίαμου και την Αμαλία Τσεκούρα στον ρόλο της Ήρας.

Η κατά Λιβαθινό Ομήρου Ιλιάδα αποτελεί ένα αδιαμφισβήτητο θεατρικό επίτευγμα σε όλα τα επίπεδα, που συναντά κανείς σπάνια πλέον στο θεατρικό τοπίο και θα αποτελέσει σαφώς σημείο αναφοράς πάνω στην θεατρική μεταφορά των ομηρικών επών καθώς και μια σημαντική στιγμή για το ελληνικό θέατρο γενικότερα.

20.06.2013, Παϊτάρης Μάριος «Ιλιάδα του Ομήρου», www.episkinis.gr

Για το link πατήστε εδώ