Σοβαρότητα, συνέπεια και υπευθυνότητα χαρακτηρίζουν και τη δεύτερη φετινή ιψενική παράσταση. Πρόκειται για το «Ρόσμερσχολμ.», που παρουσιάζει ο Καλλιτεχνικός Οργανισμός «Φάσμα» στο «Απλό Θέατρο».

Μες στο σκοτάδι, η μουσική της Ελένης Καραΐνδρου, καθοριστική και γι’ αυτή την παράσταση του «Απλού», εισάγει το δράμα και κάθε τόσο επανέρχεται, «επιχρωματίζοντας» τις εντάσεις.

Βιολί, βιολοντσέλο, κόρνο, πιάνο και συνθεσάιζερ υπογραμμίζουν τη συνειδησιακή δίνη στην οποία οδηγούν τον πρώην πάστορα Γιοχάνες Ρόσμερ και την αγαπημένη του Ρεβέκα Βεστ τρεις επισκέψεις – καταλύτες, ενάμιση χρόνο μετά το θάνατο της γυναίκας του.

Γόνος οικογένειας κληρικών και στρατιωτικών αυτός ο ιψενικός ήρωας έχει έρθει σε ρήξη με τη συντηρητική οικογενειακή παράδοση, με τον αμοραλισμό του πολιτικού κατεστημένου και τον υποκριτικό κοινωνικό περίγυρο και συζεί με τη χειραφετημένη φίλη του, που υπήρξε συνοδός της άρρωστης γυναίκας του. Όμως, οι τρεις επισκέπτες θα τους φέρουν αντιμέτωπους με τους «βρικόλακες» του ίδιου τους του εαυτού, με τη σχέση τους, με τις ευθύνες τους, τις ενοχές τους και τα «άσπρα άλογα» των τύψεων.

Για την τεχνική του καλοφτιαγμένου έργου, για τις κιρκεργκορικές ενοχές, την προφροϊδικη ανάλυση και το «ποιητικό» φωτοστέφανο των συμβολικών προεκτάσεων πάνω από τον «ωμό κόσμο», αναφερθήκαμε και στο προηγούμενο περί Ίψεν σημείωμα. Θα πρέπει, όμως, όσον αφορά στο «Ρόσμερσχολμ» να τονιστεί η αναλυτική τεχνική και ο ρόλος των λάιτ – μότιβ που τοποθετούν το παρελθόν μέσα σ’ ένα «αιώνιο» παρόν.

Ανάμνηση

Οι σκιές του παρελθόντος, με τη βασανιστική ανάμνηση της Μπεάτα Ρόσμερ, και το «μυστήριο» της αυτοκτονίας της, που ωθεί τους ήρωες στην τραγική αυτεπίγνωση, εισδύουν στο σκηνικό του Γιώργου Πάτσα. Για το «Ρόσμερσχολμ, ένα παλιό αρχοντικό στα περίχωρα μιας μικρής πόλης πάνω σ’ ένα φιορδ της Δυτικής Νορβηγίας», ο Γιώργος Πάτσας προτείνει ένα ενιαίο, αφαιρετικό σκηνικό και κρατάει τον περσινό «θαυματουργό» τοίχο της «Σκιάς του Μαρτ». Προσθέτει — αντί για βυσσινιές — πολλές, λευκές κουρτίνες, που, μαζί με το λευκό κάλυμμα των φωτιστικών, υποβάλλουν την ιδέα του πένθους. Άδεια τα κάδρα των προγόνων υπενθυμίζουν την προσπάθεια του ήρωα να υπερβεί το αβάσταχτο βάρος αυτών που «δύο αιώνες τώρα είναι πρώτοι στην περιοχή». Δεσπόζουσα θέση κατέχει το μεγάλο κάδρο – παράθυρο, με τη θέα στη φύση των δεισιδαιμονιών και των συμβόλων και στο μοιραίο γεφύρι.

Βέβαια, το πένθος στο «Ρόσμερσχολμ» είναι κυριολεκτικό κι έτσι δεν μπορεί να γίνει λόγος για τη δύναμη της μεταφοράς, όπως σε άλλες παραστάσεις στις οποίες η ιδέα του σάβανου πήγαζε μέσα από τα μύχια του δράματος («Βυσσινόκηπος» — Κρέιτσνα).

Σ’ αυτή την ατμοσφαιρική, επιβλητική σκηνογραφία, το ιψενικό δράμα παίζεται σε αργούς ρυθμούς (η πρώτη πράξη ιδιαίτερα), στη σκηνοθετική γραμμή που χάραξε ο Αντώνης Αντύπας ανάμεσα στο ρεαλισμό και στο συμβολισμό.

Οι ηθοποιοί ψυχροί, ως επί το πλείστον, με λιγοστές κινήσεις, προβάλλουν το συνειδησιακό δράμα, αλλά και προβάλλονται ως αντιπροσωπευτικοί εκπρόσωποι του κοινωνικού ιστού. Μ’ αυτό τον τρόπο, όμως, κάθε τόσο καραδοκεί η παγίδα της σχηματοποίησης και της μίμησης ενός παγιωμένου συστήματος. Και αυτή η αίσθηση, ότι οι ηθοποιοί «ξέρουν» τι μέλλει γενέσθαι πριν από μας…

Έτσι, το αποτέλεσμα δεν είναι πάντα ανάλογο της προσπάθειας, που είναι ολοφάνερο ότι έχουν καταβάλει οι αξιόλογοι ηθοποιοί που απαρτίζουν το φετινό «Φάσμα».

Παρά τις ανωτέρω αντιρρήσεις, η παράσταση μας επιφυλάσσει στο ρόλο της Ρεβέκας Βεστ (με τον οποίο ασχολήθηκαν οι μεγάλοι θεατρολόγοι και ο πατέρας της Ψυχανάλυσης), τη Ρούλα Πατεράκη, ηθοποιό (και σκηνοθέτη) με σπάνια προσωπικότητα και μοναδικό σκηνικό εκτόπισμα.

Τον «πράο, έντιμο χαρακτήρα» του Ρόσμερ τονίζει ο Στάθης Λιβαθηνός. Ωστόσο. οι δύο σύντροφοι δεν πείθουν αρκετά ως ζευγάρι.

Με «βέκιο», σθεναρό παίξιμο ερμηνεύει τον συντηρητικό, φανατικό καθηγητή Κρολ ο Κώστας Μεσάρης.

Συμπαθής, γραφικός Μπρέντελ — ο δάσκαλος που εμφυσησε στον Ρόσμερ τις επαναστατικές ιδέες — είναι ο Γιώργος Μωρόγιαννης. Γραφικότητα διακρίνει και τον κυνικό Μόρτενσγκορ του Χρήστου Νίνη.

Με επιβλητική αυστηρότητα ερμηνεύει την κ. Χέλσετ η Κατερίνα Καραγιάννη.

Η εξαιρετικά προσεγμένη μετάφραση της Μαρίας Αδάμ (το κείμενο της παράστασης το συνυπογράφει μαζί με τον Αντώνη Αντύπα) ανασύρει το πολυεπίπεδο του ιψενικού λόγου.

Γνωρίζοντας τη δυσκολία της «συνάντησης» με το αριστουργηματικό «Ρόσμερσχολμ» (1886), θα ήθελα τελειώνονται να ξανααναφέρω το συναίσθημα της ευθύνης, που είναι διάχυτο σ’ όλους τους συντελεστές της παράστασης του «Απλού θεάτρου».

Υ.Γ. «Χαιρετίζω» το — 325 σελίδων — πρόγραμμα. Αλλά δεν θα έπρεπε να βρεθεί ένα σχήμα που να αντιπροσωπεύει το «Φάσμα» και να μη θυμίζει το πρόγραμμα άλλου θιάσου;…

03.03.1992, Καγγελάρη Δηώ «Η δίνη της ενοχής: «Ρόσμερσχολμ» του Ερρίκου Ίψεν στο «Απλό Θέατρο» από το Κ. Ο. Φάσμα», Έθνος

Για το link πατήστε εδώ