Μια κωμωδία της γερμανικής ψυχής στο θέατρο της Οδού Κεφαλληνίας.

Αν από τον τίτλο του έργου του «Πριν την Αποχώρηση» ο Αυστριακός συγγραφέας Τόμας Μπέρνχαρντ δεν αφήνει σαφή υπονοούμενα για τις προθέσεις του, ο υπότιτλος σίγουρα είναι πιο αντιπροσωπευτικός: «Μία κωμωδία της γερμανικής ψυχής». Της γερμανικής ψυχής που βγαίνει από τα συντρίμμια του πολέμου κυνηγημένη από τις ενοχές και τα φαντάσματα του αμαρτωλού παρελθόντος και παραδομένη σε ένα μέλλον όπου η καταφυγή στο ψεύδος και ο πανταχού παρών φόβος της αποκάλυψης και της τιμωρίας, δεν της αφήνει κανένα περιθώριο σωτηρίας…

Ο Τόμας Μπέρνχαρντ, από τους σημαντικότερους συγγραφείς του μεταπολεμικού ευρωπαϊκού θεάτρου, ασχολήθηκε εκτενώς με την «αρρώστια» της γερμανικής φυλής αφού και τα 18 του έργα είναι κωμικοτραγικές φάρσες εις βάρος της γερμανικής ψυχής, «αθεράπευτης» κατά τη γνώμη του, από τον πόλεμο μέχρι σήμερα. Το «Πριν την Αποχώρηση» παρουσιάστηκε τον Ιούνιο του 79 στο Κρατικό Θέατρο της Στουτγάρδης. Ήταν η τελευταία σκηνοθεσία του σημαντικού Γερμανού σκηνοθέτη Κλάους Πάιμαν, επιστήθιου φίλου και συνεργάτη του Μπέρνχαρντ τις δεκαετίας του 70 και ’80. Πρόκειται για έργο με έντονες πολιτικές προεκτάσεις:

Ο τοπικός πρωθυπουργός Χανς Φίλμπινγκερ μισούσε θανάσιμα τον Πάιμαν και μάλιστα τον ανάγκασε σε παραίτηση από το Κρατικό Θέατρο της Στουτγάρδης. Λίγους όμως μήνες πριν την απομάκρυνση του Πάιμαν, τελικά ήταν ο Φίλμπινγκερ που διώχτηκε πρώτος. Έτσι το έργο «Πριν την αποχώρηση» που ανέβηκε αμέσως μετά στο Κρατικό Θέατρο, ήταν η απάντηση του Πάιμαν στον Φίλμπινγκερ και στην «άρρωστη γερμανική ψυχή του».

Σήμερα, είκοσι χρόνια μετά, η πολιτική διάσταση του έργου έχει ξεθωριάσει αναδεικνύοντας άλλες διαστάσεις του. Θα λέγαμε λοιπόν ότι αποτελεί μία πολύ καλή σπουδή της ψυχοπαθολογίας του μικροαστισμού αλλά και της γερμανικής ψυχής που ξεγυμνώνεται μέσα από ένα τρίο προσώπων: Τρία αδέλφια, τρεις ισοβαρείς χαρακτήρες, που ζουν απόλυτα εξαρτημένοι ο ένας από τον άλλον, δημιουργώντας μία νοσηρή οικογενειακή κατάσταση.

Ο Ρούντολφ Χέλερ, πρώην αξιωματικός των SS και νυν πρόεδρος του δικαστηρίου, η Βέρα, μια μικροαστή που διατηρεί αιμομικτική σχέση με τον αδελφό της, φαίνεται όμως να κρατά την ισορροπία στο τρίγωνο και η Κλάρα αριστερή στην ιδεολογία, αλλά παράλυτη από τους αμερικανικούς βομβαρδισμούς, η μόνη που βλέπει και κρίνει καθαρά αλλά η καθήλωσή της στο καροτσάκι της απαγορεύει κάθε απόφαση για δράση. Κάθε 7 Οκτωβρίου, η οικογένεια γιορτάζει μυστικά τα γενέθλια του Χίμλερ, πρώην αξιωματικού των SS. Πρόκειται για μια αρρωστημένη γιορτή όπου η Βέρα και ο Ρούντολφ γίνονται νοσταλγοί ενός χαμένου παρελθόντος, αναζητώντας την παλινόρθωση του ναζισμού, υπό την καταλυτική σιωπή της Κλάρα…

Έργο με ιδιαίτερη γραφή και καταιγιστικό διάλογο που ενίοτε φτάνει στα όρια της παράκρουσης και του παραληρήματος, το «Πριν την αποχώρηση» αποτελεί κωμωδία, στο βαθμό που κάθε τραγικός ήρωας όταν φτάνει στο απόλυτο όριο γίνεται κωμικός. Άρτιο δραματουργικά και με άριστα κεντημένες τις ανθρώπινες σχέσεις, αποτελεί πρόκληση για κάθε σκηνοθετική απόπειρα αλλά και κάθε ερμηνευτική πρακτική.

Στο θέατρο της Οδού Κεφαλληνίας είδαμε μία παράσταση που πραγματικά ανέδειξε με όλους τους τρόπους τις αρετές του κειμένου. Η ιδιαίτερα προσεγμένη μετάφραση του Βασίλη Πουλαντζά, οι σκηνικές επιλογές του Γιώργου Πάτσα και η εξαίρετη σκηνοθεσία του Στάθη Λιβαθινού, οδήγησαν σε ρεσιτάλ ερμηνείας και τους τρεις ηθοποιούς:

Την Μπέττυ Αρβανίτη ως αεικίνητη μικροαστή να επιδίδεται σε ακατάσχετους χείμαρρους λόγου, τον Σοφοκλή Πέππα, να παραπαίει μεταξύ της απόλυτης δύναμης και του ύστατου φόβου, χαμένος μεταξύ παρόντος και παρελθόντος και την Αννέζα Παπαδοπούλου να σχολιάζει σιωπηλά αλλά ανελέητα με το βλέμμα και τις συσπάσεις του προσώπου τα τεκταινόμενα.

12.02.2000, Χ.Σ. «Από την πλευρά του θεατή – «Πριν την αποχώρηση», Η Αξία

Για το link πατήστε εδώ