Μολιέρος (Εταιρία υποκριτών) – Μιχαήλ Μπουλγκάκοφ

Ο σκηνοθέτης και τέως καλλιτεχνικός διευθυντής του Εθνικού Θεάτρου επιστρέφει αλλιώς σε γνώριμα μέρη και έργα.

Ήταν φθινόπωρο του 2004. Η Πειραματική Σκηνή του Εθνικού Θεάτρου, υπό την καλλιτεχνική διεύθυνση του Νίκου Κούρκουλου, διένυε τον τέταρτο χρόνο της ζωής της και ο Στάθης Λιβαθινός ανέβαζε σε ελληνική πρώτη το παραγκωνισμένο αριστούργημα του Μιχαήλ Μπουλγκάκοφ, «Μολιέρος».

Ρέκβιεμ για τον καλλιτέχνη που φιμώνεται

Δεκαεπτά χρόνια μετά, η Πειραματική αναγεννήθηκε και καταργήθηκε (για δεύτερη φορά) και ο Στάθης Λιβαθινός – πλέον ως τέως καλλιτεχνικός διευθυντής του Εθνικού Θεάτρου – επιστρέφει στη σκηνή με το ίδιο έργο. «Επιστρέφω στο θέμα, όχι στο έργο» ξεκαθαρίζει. «Πάντα με αφορούσε αυτό το θέμα, σήμερα ίσως περισσότερο. Ο Μολιέρος είναι η ιστορία ενός ταλαντούχου ανθρώπου που τσαλακώνεται από την εξουσία και οδηγείται στην εξόντωση. Είναι ένα ρέκβιεμ για κάθε καλλιτέχνη που φιμώνεται».

Έργο αιχμηρό και δύσκολο

Ο ανανεωτής του σοβιετικού θεάτρου Μπουλγκάκοφ αναδείχθηκε σε μελετητή της ζωής και του έργου του Μολιέρου, καθώς στο πρόσωπο του αναγνώρισε τον εαυτό του: Έναν δημιουργό που θα λογοκρινόταν και θα διωκόταν συστηματικά από το σταλινικό καθεστώς για να πεθάνει μόνος και πένητας, όπως και ο ήρωας του.

Στο ομώνυμο έργο, ο Μπουλγκάκοφ παρακολουθεί τα τελευταία δημιουργικά χρόνια του Μολιέρου, υπό την καταπίεση του κράτους και της Εκκλησίας. «Ο Μπουλγκάκοφ μας παραδίδει μια προχωρημένη δραματουργία για την εποχή του. Ένα μίγμα δράματος και τραγικής φάρσας. Ένα έργο αιχμηρό, συμβολικό και αλληγορικό χωρίς να χάνει την αξιοπιστία του. Ως βαθύς γνώστης της δουλειάς του Μολιέρου, δίνει ένα, σχεδόν, αυτοβιογραφικό τόνο στο έργο, το οποίο παρουσιάζει πολλές δυσκολίες στη γραφή του. Δεν είναι τυχαίο που έχει παρασταθεί ελάχιστες φορές μέχρι σήμερα, τόσο στην Ευρώπη, όσο και στην Αμερική» παρατηρεί ο, δις, σκηνοθέτης της παράστασης.

Με νέα ματιά

Η νέα του συνομιλία με τον «Μολιέρο» τον ‘ανεβάζει’ από το υπόγειο της τότε Πειραματικής στην Κεντρική Σκηνή του κτηρίου Τσίλερ. Κάτι που μεταφράζεται ακαριαία σε αλλαγή της κλίμακας, της σκηνογραφίας (από την Ελένη Μανωλοπούλου) αλλά και της γενικότερης διαχείρισης της παράστασης. «Ο Μολιέρος είναι η αφορμή για να επιστρέψω σε πιο κλασικές φόρμες – ειδικά μετά την τελευταία μου σκηνοθεσία στο ιστορικό Μπουλάντρα της Ρουμανίας. Αποφάσισα, δηλαδή, να έρθω πιο κοντά στην εποχή για την οποία μιλάει το έργο για να συνειδητοποιήσω ότι το δυσκολότερο σε μια προσέγγιση είναι να μην παραβιάσεις την εποχή του. Κι αυτό την καθιστά αυτομάτως μοντέρνα» σημειώνει.

Ανανεώνοντας την πρωταγωνιστική ομάδα, αναθέτει τον επώνυμο ρόλο στον Σταμάτη Φασουλή καθώς, όπως λέει, «είχα ανάγκη από την παρουσία ενός γνήσιου θεατρανθρώπου όπως είναι ο ίδιος, αλλά και την διάθεση να αποκαλύψω το βάθος που συχνά κρύβει». Ο Φασουλής στεφανώνει την σταθερή ομάδα ηθοποιών του Στάθη Λιβαθινού (Βασίλης Ανδρέου, Άρης Τρουπάκης, Νίκος Καρδώνης, Γιώργος Δάμπασης, Μαρία Σαββίδου, Χρήστος Σουγάρης, Δαυίδ Μαλτέζε, Αμαλία Τσεκούρα, Αργυρώ Ανανιάδου) οι περισσότεροι εκ των οποίων συμμετείχαν και στην πρώτη παράσταση. Μια ομάδα που έχει, πρόσφατα, εμπλουτιστεί από την τελευταία φουρνιά μαθητών του σκηνοθέτη (Κωνσταντίνος Ζωγράφος, Στάθης Κόικας, Αντώνης Γιαννακός, Πάνος Ζυγούρος, Φοίβος Μαρκιανός). Η τωρινή προσέγγιση έχει, επίσης, επιβάλλει ένα καινούργιο κοίταγμα στην μετάφραση (Λεωνίδας Καρατζάς), αλλά και στη μουσική (Θοδωρής Αμπαζής) που μελοποιεί στίχους του Στρατή Πασχάλη.

Όσα άλλαξαν

Μοιραία, η επιστροφή στον «Μολιέρο» τον τοποθετεί και σε μια θέση παρατηρητή για όσα τον περιέγραφαν ως δημιουργό τότε, σε αναφορά με το σήμερα.

«Πάντα θαύμαζα και αγαπούσα εκείνη την περίοδο δουλειάς στο Εθνικό για την ορμή, την τόλμη και τη συνέπεια της. Ευτυχώς, και παρά τους φόβους μου ότι ο χρόνος θα τα καταστρέψει όλα, διατήρησα κάποια βασικά θεμέλια της σκέψης και της ύπαρξης μου. Είμαι πιο αισιόδοξος, τρέφω πιο θετική σκέψη, διατηρώ το διορατικό μου βλέμμα και συνάμα είμαι πιο μαλακός, πιο κοντά στους ανθρώπους χωρίς να θέλω να το κρύψω. Κι αυτό, με οδηγεί σε ένα καλύτερο αποτέλεσμα δουλειάς, αλλά και σε μια βαθιά αλληλεπίδραση με τους άλλους, χωρίς να χρειάζεται να πιέσω καταστάσεις για να επιτευχθεί κάτι. Μου έχει συμβεί αυτό που έχει πει ο Ελύτης: Η πείρα μου έχει ξεμάθει τον κόσμο. Έχω μια συμπυκνωμένη εμπειρία – θα ήταν ανησυχητικό αν δεν την είχα – μα δεν λειτουργεί ως βάρος», λέει.

Η πείρα και η Πειραματική

Έχοντας, πλέον, αφομοιώσει και την εμπειρία της καλλιτεχνικής διεύθυνσης στο Εθνικό Θέατρο για μια τετραετή θητεία, ο Στάθης Λιβαθινός ομολογεί πως η Πειραματική Σκηνή υπήρξε ένας τόπος άσκησης για να τα καταφέρει. «Με προετοίμασε προκειμένου να δώσω χώρο στους άλλους. Το πρίσμα ενός τόσο εγωιστικού και μοναχικού επαγγέλματος, όπως είναι η σκηνοθεσία, άλλαξε τότε. Έμαθα να κοιτάζω με αγάπη και ανοχή τις δουλειές των άλλων – μην ξεχνάμε πόσες πρώτες ευκαιρίες δόθηκαν σε σκηνοθέτες και ηθοποιούς. Η Πειραματική λειτούργησε σαν θάλαμος αναμονής για κάτι άλλο. Κι αυτό αποδείχθηκε πως θα ήταν η καλλιτεχνική διεύθυνση του Εθνικού όπου – παράλληλα με την τεράστια έμφαση στον τομέα της εκπαίδευσης – προσπάθησα να διακρίνω το σωστό υλικό, στην σωστή στιγμή για τον κάθε καλλιτέχνη που ερχόταν να δουλέψει μαζί μας».

Ένας καλλιτέχνης οφείλει να διαχειρίζεται την όποια εξουσία που του δίνεται ως ευκαιρία για να επέμβει προς το καλύτερο. Στην συνείδηση μου άλλος ρόλος δεν υπάρχει.

Πώς, ωστόσο, αξιολογεί ο ίδιος την εμπειρία της εξουσίας ως επικεφαλής ενός μεγάλου δημόσιου οργανισμού πολιτισμού; Επικράτησε ο καλλιτέχνης ή ο φορέας της διοίκησης;

«Ένας καλλιτέχνης οφείλει να διαχειρίζεται την όποια εξουσία που του δίνεται ως ευκαιρία για να επέμβει προς το καλύτερο. Ως μια δυνατότητα για να δώσει ευκαιρίες εργασίας και δημιουργίας σε ανθρώπους. Μόνο έτσι καταλαβαίνω την εξουσία. Στην συνείδηση μου άλλος ρόλος δεν υπάρχει», τονίζει.

Κατά της πρακτικής του streaming

Η πρεμιέρα του «Μολιέρου» προγραμματίζεται για το προσεχές Σάββατο σε live streaming από την Κεντρική Σκηνή του Εθνικού, σε τηλεσκηνοθεσία Αλέξανδρου Αβρανά. Ο Στάθης Λιβαθινός αντιμετωπίζει την συγκυρία «ως μια πρόκληση καλλιτεχνική αναφορικά με το γύρισμα και ως μια υποχρέωση προς το Εθνικό. Κατά τα λοιπά, δεν με αφορά. Καταλαβαίνω την αναγκαιότητα να δείξουμε τη δουλειά μας. Παρόλα αυτά, θεωρώ πως το streaming είναι μια απόπειρα όπου οι ίδιοι βάζουμε τα χέρια μας και
βγάζουμε τα μάτια μας. Αποδίδει ένα, μόνο, κομμάτι της παράστασης και σίγουρα τίποτα από την ζωντανή ανάσα της. Αλλά θέατρο υπάρχει μόνο στο πραγματικό πεδίο της σκηνής, στη ζωντανή στιγμή του».

04.02.2021, Χαραμή Στέλλα «Η επιστροφή του Στάθη Λιβαθινού στο Εθνικό Θέατρο και στον Μολιέρο», monopoli.gr

Για το link πατήστε εδώ

Από την πρώτη στιγμή που ανακοινώθηκε η παράσταση αδημονούσαμε για τον «Μολιέρο» του Μιχαήλ Μπουλγκάκοφ από τον Στάθη Λιβαθινό με πρωταγωνιστή τον Σταμάτη Φασουλή. Ήρθε η στιγμή για την διαδικτυακή πρεμιέρα στο Εθνικό Θέατρο.

Ο «Μολιέρος» του Μιχαήλ Μπουλγκάκοφ είναι κάτι παραπάνω από καρικατουρίστικη παρουσίαση της ζωής του σπουδαίου γάλλου κωμωδιογράφου• πώς αλλιώς εξάλλου θα κινούσε το ενδιαφέρον του Στάθη Λιβαθινού, που προχωράει πάντα με προσεκτικά επιλεγμένες κινήσεις σε επιλογές έργων; Ο σημαντικός σκηνοθέτης, μαζί με την ωραία ομάδα συνεργατών και μια εκλεκτή ομάδα ηθοποιών, ανέλαβε να μας ξαναθυμίσει ένα έργο που με κεντρικό άξονα την πραγματική ζωή του συγγραφέα Ζαν – Μπατίστ Ποκλέν – γνωστού ως Μολιέρου –αφήνει να ξεπηδήσουν διάφοροι χαρακτήρες καλλιτεχνών, αυλικών μέχρι και βασιλιάδων, μέσα από μια εποχή, όπου η γαλλική κουλτούρα βρισκόταν στο απόγειό της. Το ενδιαφέρον μας για την παράσταση ωστόσο δεν το κινεί μόνο η δυνατότητα που μας προσφέρει το έργο για «γνωριμία» μ’ έναν από τους σημαντικότερους θεατρανθρώπους. Υπάρχουν κι άλλοι λόγοι, τους οποίους σας τους παρουσιάζουμε πιο κάτω. Η online πρεμιέρα του «Μολιέρου» θα γίνει το Σάββατο 6 Φεβρουαρίου, 19:30, απευθείας από την Κεντρική Σκηνή του Εθνικού Θεάτρου. […]

Το έργο

Ο Μολιέρος είναι ένας από τους μεγάλους δραματουργούς που έζησε στην άνθιση του γαλλικού αιώνα του Κλασικισμού, ένας από τους μεγαλύτερους διανοητές του κόσμου και το βάθος της σκέψης του, έδωσε την ευκαιρία στον Ρώσο συγγραφέα Μιχαήλ Μπουλγκάκοφ να κάνει θέατρο μέσα στο θέατρο για να καυτηριάσει μέσω της ιστορίας του Μολιέρου- τα γεγονότα της ζωής του, τις σχέσεις του με την οικογένεια του και το θίασό του, αλλά και τη δραματική σχέση του με την εξουσία του Λουδοβίκου ΙΔ- τον ανταγωνισμό και τη ζηλοτυπία του ρωσικού θεάτρου της εποχής του. Ο «Μολιέρος» του Μιχαήλ Μπουλγκάκοφ είναι ένα έργο για όλες τις εποχές και για όλες τις εξουσίες, όλες τις απάνθρωπες συμπεριφορές με τις οποίες ακούμε ή βιώνουμε. Η εξουσία αλλοιώνει τον δημιουργό μοιάζει να μας λέει. «Εταιρεία Υποκριτών» ήταν ο πρώτο τίτλος του έργου του Μιχαήλ Μπουλγκάκοφ που ο συγγραφέας του ξεκίνησε να γράφει από το 1929 μετ᾽ εμποδίων λόγω των απαγορεύσεων που επέβαλλε η Επιτροπή Λογοκρισίας. Μετά από αρκετές αναθεωρήσεις και περικοπές η Επιτροπή έδωσε την πολυπόθητη άδεια για την πρεμιέρα του έργου στο Θέατρο Τέχνης της Μόσχας στις 16 Φεβρουαρίου του 1936 με τον τίτλο «Μολιέρος». Έπειτα όμως από επτά μόλις παραστάσεις και τη σκληρή κριτική της εφημερίδας Πράβντα που ακολουθούσε πιστά τη γραμμή του Σταλινικού κόμματος η παράσταση κατέβηκε. Όπως ο Μολιέρος, έτσι και ο Μπουλγκάκοφ δεν χαρίστηκε σε κανέναν. Ένα αόρατο νήμα συνδέει τους δυο σπουδαίους συγγραφείς, που κατάφεραν μέσα από τα κείμενα τους να κάνουν ένα καίριο ψυχογράφημα των συμπεριφορών των ανθρώπων και των πολιτικών, των οικονομικών και των κοινωνικών συνθηκών, της εποχής που έζησαν.

Ο συγγραφέας

Ο Μπουλγκάκοφ γύριζε την πλάτη τους αυταρχισμούς, τις δουλικότητες, τις κολακείες και τις πονηριές…όπως και ο Μολιέρος. Το 1919 ο Μπουλγκάκοφ επιστρατεύεται ως στρατιωτικός γιατρός στο στρατό της Ουκρανικής Λαϊκής Δημοκρατίας και στις 3Φεβρουαρίου κατά την διάρκεια της υποχώρησης του στρατού αυτομολεί. Οι ιδεαλιστικές απόψεις του ήταν συγκεκριμένες και απαγορευμένες από το σταλινικό καθεστώς. Όπως πολλοί ακόμα άνθρωποι, ζώντας το πρώτο μισό του 20ου αιώνα στην τότε Ε.Σ.Σ.Δ., βίωσε την παρακολούθηση των οργάνων της Μυστικής Αστυνομίας, έζησε την εξαφάνιση γνωστών το και την εκτέλεση των «αντιφρονούντων» φίλων του. Η απαγόρευση των έργων του ξεκίνησε από το 1928 και μετά καθώς θεωρούνταν αντικαθεστωτικά και αντισταλινικά. Τον κατηγόρησαν ως αστό και αντιμπολσεβίκο, δέχτηκε λογοκρισία, κατέβηκαν οι θεατρικές παραστάσεις του, έγιναν έρευνες στο σπίτι του και κατάσχεση γραπτών του, αλλά ο ίδιος αρνήθηκε να συμμορφωθεί και να γράψει σύμφωνα με τις επιταγές του καθεστώτος. Η ζωή του Μπουλγκάκοφ ενέπνευσε τον Ισπανό συγγραφέα Χουάν Μαγιόρκα, ο οποίος με αφορμή την μυθιστορηματική ζωή του, έγραψε το έργο «Γράμματα αγάπης στον Στάλιν», μια φανταστική ιστορία βασισμένη στην τρομερή εμπειρία του μεγάλου ρώσου συγγραφέα Μιχαήλ Μπουλγκάκοφ, τον οποίο ο σταλινισμός καταδίκασε σε σιωπή. Αληθινός και μαγικός ο τρόπος με τον οποίο έγραψε ο Μπουλγκάκοφ θίγει στα έργα του θέματα που βασανίζουν ακόμα και σήμερα τους ανθρώπους. Κάποια από τα έργα του που έχουν παιχτεί στις αθηναϊκές σκηνές είναι: «Ο Μαιτρ και η Μαργαρίτα», «Ερυθρά νήσος», «Η καρδιά ενός σκύλου», «Διαβολιάδα»

Ο σκηνοθέτης

Ο Στάθης Λιβαθινός καθόρισε με το στίγμα του το σύγχρονο ελληνικό θέατρο ήδη από την εποχή που με την ομάδα του, κλεισμένοι στα υπόγεια της Πειραματικής Σκηνής του Εθνικού την οποία διεύθυνε (2001-2007), δούλευαν συστηματικά και ό,τι παρουσίαζαν ήταν ένα σημαντικό θεατρικό γεγονός. Γνώστης του ρωσικού θεάτρου στην Πειραματική του Εθνικού παρουσίασε για πρώτη φορά τον «Μολιέρο» του Μιχαήλ Μπουλγκάκοφ σε μια παράσταση που ξεχώρισε για την ευρηματικότητα και το ψηλό αισθητικό γούστο. Με το πάθος του ανθρώπου που θέλει να πετύχει, και χωρίς αυταπάτες πως τα πράγματα δεν θα είναι καθόλου εύκολα, διεύθυνε το Εθνικό Θέατρο (2015-2019) και συνεχίζει μέχρι σήμερα να επιβεβαιώνει ότι κάνει θέατρο από ανάγκη, πιστεύοντας στην κοινωνική του αποστολή, και όχι απλώς από «κεκτημένη ταχύτητα». Η ιδιαίτερη ποιητική ματιά του Στάθη Λιβαθινού είναι πάντα ένα από τα προτερήματα στις σκηνοθεσίες του, αλλά ίσως σημαντικότερος είναι ο ζωντανός κώδικας και το πάθος που τον συνδέει με τους ηθοποιούς του.

Η παράσταση

Υπάρχει ένας πυρήνας ηθοποιών με τους οποίους συνεργάζεται σταθερά ο Στάθης Λιβαθινός: Μαρία Σαββίδου, Βασίλης Ανδρέου, Άρης Τρουπάκης, Νίκος Καρδώνης, Χρήστος Σουγάρης κ.ά. Ως καλός casting director για την παράσταση του «Μολιέρου» έκανε μια προσεκτική επιλογή και, νεότερων ηθοποιών, ενώ τον πρωταγωνιστικό ρόλο τον εμπιστεύτηκε στον Σταμάτη Φασουλή. Ο κύριος Φασουλής, για το μόνο που δεν σε αφήνει να αμφιβάλλεις, είναι η σοβαρότητα και ο επαγγελματισμός με τον οποίο μπαίνει σε κάθε παράσταση ως σκηνοθέτης ή ως ηθοποιός. Του αρέσει να αφηγείται μια ιστορία και να μπορεί να μεταδώσει στο κοινό αυτό που τον έκανε να νιώσει το κείμενο. Αυτό περιμένουμε να δούμε στην παράσταση αυτή, όπου τον φέρνει κοντά στο Στάθη Λιβαθινό μετά από 40 και πλέον χρόνια στο θέατρο. Η μετάφραση είναι του Λεωνίδα Καρατζά, τα σκηνικά – κοστούμια της Ελένης Μανωλοπούλου, οι φωτισμοί του Αλέκος Αναστασίου, η μουσική του Θοδωρή Αμπαζή και η κίνηση της Αγγελικής Στελλάτου.

03.02.2021, ATHINORAMA TEAM «Τέσσερις λόγοι για να μην χάσετε τον «Μολιέρο» online», Αθηνόραμα

Για το link πατήστε εδώ

H παράσταση κάνει πρεμιέρα το Σάββατο 6 Φεβρουαρίου σε live streaming από την Κεντρική Σκηνή του Εθνικού Θεάτρου

Το Εθνικό Θέατρο συνεχίζει τον προγραμματισμό του για το 2021 παρουσιάζοντας ένα από τα σημαντικότερα θεατρικά έργα του Ρώσου συγγραφέα Μιχαήλ Μπουλγκάκοφ (1891-1940), Μολιέρος, σε σκηνοθεσία Στάθη Λιβαθινού. H παράσταση κάνει πρεμιέρα το Σάββατο 6 Φεβρουαρίου σε live streaming από την Κεντρική Σκηνή του Εθνικού Θεάτρου.

Εταιρεία Υποκριτών ήταν ο πρώτο τίτλος του έργου του Μιχαήλ Μπουλγκάκοφ που ο συγγραφέας του ξεκίνησε να γράφει από το 1929 μετ᾽ εμποδίων λόγω των απαγορεύσεων που επέβαλλε η Επιτροπή Λογοκρισίας. Μετά από αρκετές αναθεωρήσεις και περικοπές η Επιτροπή έδωσε την πολυπόθητη άδεια για την πρεμιέρα του έργου στο Θέατρο Τέχνης της Μόσχας στις 16 Φεβρουαρίου του 1936 με τον τίτλο Μολιέρος. Επειτα όμως από επτά μόλις παραστάσεις και τη σκληρή κριτική της εφημερίδας Πράβντα που ακολουθούσε πιστά τη γραμμή του Σταλινικού κόμματος η παράσταση κατέβηκε.

Ο Μολιέρος του Μπουλγκάκοφ ερχόταν σε αντιπαράθεση με τον σοβιετικό μύθο περί Μολιέρου. Ο ρώσος συγγραφέας ιστορεί την τελευταία περίοδο της ζωής του μεγάλου γάλλου δραματουργού, του ηθοποιού και θιασάρχη Ζαν Μπατίστ Ποκλέν. Στο έργο αποτυπώνεται η προσωπική του ζωή, οι έρωτες και η σχέση του με τους ηθοποιούς του θιάσου του, η εύνοια του Βασιλιά και η απόσυρσή της, αλλά και η πολεμική εναντίον του από την εκκλησία και η προσωπική σύγκρουσή του με τον Αρχιεπίσκοπο.

Το έργο προκάλεσε τον λυσσαλέο πόλεμο των θρησκόληπτων, του σταλινικού περιβάλλοντος και των «διαδρόμων», καθώς πίσω από τον Λουδοβίκο και τον Μολιέρο ο Μπουλγκάκοφ έκρυβε τη δική του σχέση με το καθεστώς και την αυταρχική και δογματική εξουσία. […]

01.02.2021, Χ.Σ «Μολιέρος σε σκηνοθεσία Λιβαθινού σε live streaming από το Εθνικό Θέατρο», in.gr

Για το link πατήστε εδώ