Αυτό που δεν τελειώνει: Ελληνική ποίηση του 20ού αιώνα

[..] Στην «Πειραματική Σκηνή» του Εθνικού Θεάτρου η παράσταση θεατροποιημένης ποίησης με τον τίτλο: «Αυτό που δεν τελειώνει». Επιχειρείται η σκηνική ανάγνωση ενός αιώνα περίπου ελληνικού ποιητικού λόγου, από τον Καρυωτάκη και τον Καβάφη μέχρι τον Βέλτσο, η ανίχνευση της σχέσης του με την εκφορά του λόγου, με την πεποιημένη κίνηση και με το ρυθμό. Σαν ιδέα είναι γόνιμη, και θα έπρεπε ήδη από χρόνια να είχε γίνει μία τέτοια προσπάθεια.

Έχω την εντύπωση πάντως ότι η συγκεκριμένη δουλειά, σε δραματουργική επεξεργασία του Στάθη Λιβαθινού με την επιμέλεια του Στρατή Πασχάλη, υποκύπτει συχνά σε ένα φορμαλισμό. Το να εκτελούνται π.χ. παράλληλα ακροβατικά ή να σκαρφαλώνει ο ηθοποιός στην οροφή απαγγέλλοντας Σεφέρη ή Καβάφη δεν εξυπηρετεί πάντοτε τον λόγο, για να αναφερθώ σε ένα παράδειγμα. Είναι μια δουλειά που, όντως, δεν τελειώνει, δεν εξαντλείται σε μια παράσταση – δοκιμή και γι’ αυτό περιμένουμε τη συνέχεια.

22.06.2003, Πολενάκης Λέανδρος «Δύο παραστάσεις: «Φθινοπωρινή σονάτα» με την Βαγενά και θεατροποιημένη ποίηση στο Εθνικό», Η Αυγή

Για το link πατήστε εδώ

Οι επιφυλάξεις που μπορεί να διατηρεί κάποιος για τη μεταφορά πεζογραφημάτων στη σκηνή αυξάνονται κατακόρυφα όταν το κείμενο της παράστασης είναι μια σειρά ποιημάτων, με διαφορετική θεματική, μορφική και υφολογική ταυτότητα. Αυτό που κυρίως χαρακτηρίζει ένα ποίημα είναι η συντομία του και η υψηλή συμπύκνωση των νοημάτων του. Σε μια γραμμή, σε μια στιγμή, ο μεγάλος ποιητής μπορεί να αποτυπώσει έναν ολόκληρο κόσμο -μαζί και τη θύελλα του νου και της ψυχής του- και να τον μοιραστεί, σε μια μυστική και αποκλειστική, με τον αναγνώστη του. Θέλω να πω πως η πρόσληψη της ποίησης, και δη της προσωπικής και εσωτερικής ποίησης του 20ου αιώνα, είναι περισσότερο από κάθε άλλο είδος λόγου, υπόθεση αναγνωστικής προσέγγισης.

Κι όμως… Ο Στάθης Λιβαθινός με τους ηθοποιούς του παρουσίασαν έναν ικανό αριθμό ποιημάτων σε μια δίωρη παράσταση που κατάφερε να συγκρατήσει αμείωτο το ενδιαφέρον των θεατών –και αρκετούς απ’ αυτούς να τους συγκινήσει βαθιά.

Δουλεύοντας, προφανώς, τον ποιητικό λόγο μέσω αυτοσχεδιασμών, σκηνοθέτης και ηθοποιοί ερμήνευσαν τα ποιήματα άλλοτε συμπληρώνοντας το λόγο με αυτοσχεδιαστική κίνηση (π.χ. η Μαρία Σαββίδου στο ποίημα της Κικής Δημουλά «Σας άφησα ένα μήνυμα»), άλλοτε «εικονοποιώντας» το (ο Γιάννης Μαυριτσάκης ερμήνευσε το ποίημα του Νάνου Βαλαωρίτη «Λέξεις – γυναίκες» και ο άνδρας που τον συνόδευε έβγαζε σχετικά αντικείμενα από ένα φορητό ντουλάπι), άλλοτε αποδίδοντας με σώμα και κίνηση μια ιδέα του (η Μαριάννα Λαμπίρη στο ποίημα του Ελύτη «τα θεμέλιά μου στα βουνά», με τη βοήθεια τριών τεσσάρων ανδρών περπατάει στον τοίχο), άλλοτε μεταφέροντας μια αίσθηση μέσω ενός αντικειμένου (ένας κόκκινος σπάγκος ξετυλίγεται και με τη βοήθεια των ηθοποιών σχηματίζεται ένας κυματοειδής ιστός που στο επόμενο ποίημα γίνεται η απειλή θανάτου και το αίμα που χύνει ο «παράξενος στρατιώτης» που σκοτώνεται). Η παράσταση δομείται μέσω «συνδετικών» προσώπων που επανέρχονται (Γιάννης Μαυριτσάκης, Παναγιώτης Μπουγιούρης) και άλλων τεχνικών που εξασφαλίζουν την ενότητα της δράσης (για παράδειγμα, ο ηθοποιός που ερμηνεύει ένα ποίημα αρκετές φορές συνέβη να εισηγείται το επόμενο, μέσω συνήθως μιας σχετικής και με τα δύο ποιήματα δράσης). Χωρίς, ωστόσο, αυτούς τους θαυμάσιους ηθοποιούς η εν λόγω παράσταση θα ήταν υπόθεση εργασίας. Θαύμασα την ομορφιά τους, το πάθος και τη δύναμη της έκφρασή τους, τις υπέροχες φωνές του Αλεξ. Λογοθέτη, του Βασ. Ανδρέου, του Γ. Μαυριτσάκη, του Δημ. Ήμελλου, της Μ. Ναυπλιώτου, της Μ.Σαββίδου, της Αλεξ. Λέρτα, του Παν. Μπουγιούρη, του Σταθ. Γράψα, του Ν. Καρδώνη, του Δημ. Παπανικολάου, της Μαρ. Λαμπίρη, της Νατ. Στυλιανού, του Άρη Τρουπάκη, της Κατ. Ευαγγελάτου, του Νικ. Παπαγιάννη, του Γ. Δάμπαση. Δεν θα αναφερθώ σ’ αυτούς που ξεχώρισαν γιατί η παράσταση ήταν στην ουσία της συλλογική. Αλλά δεν μπορώ να μη σταθώ στη συνολική παρουσία και ερμηνεία του Δημήτρη Ήμελλου, ιδίως γι’ αυτόν το διονυσιασμό θανάτου που φανέρωσε στο ποίημα «Τελευταίος σταθμός» του Σεφέρη.

Καθοριστική υπήρξε η συμβολή του Νίκου Πλάτανου, ο οποίος όχι μόνο έγραψε τα θαυμάσια τραγούδια της παράστασης, αλλά συμμετείχε στη ζωντανή ερμηνεία τους παίζοντας πιάνο και ακορντεόν, μέλος ισότιμο κι αυτός του θιάσου.

24.04.2003, Καλτάκη Ματίνα «Μια παράσταση γεμάτη από ελληνική ποίηση», Ο κόσμος του Επενδυτή

Για το link πατήστε εδώ

Αυτό που δεν τελειώνει ή δεν θα έπρεπε να τελειώνει είναι σίγουρα η μαγεία, η υπέρβαση της καθημερινότητας μέσα από την Τέχνη. Η ποίηση του Σεφέρη, του Ελύτη, του Καρυωτάκη, τον Παλαμά, του Καβάφη, του Εγγονόπουλου, του Εμπειρίκου, του Ρίτσου, της Δημουλά και άλλων είκοσι ακόμα σύγχρονων Ελλήνων ποιητών πλημμυρίζει το φουαγιέ της Πειραματικής και μας ταξιδεύει στην Ελλάδα του χθες και του σήμερα μέσα από τα βιώματα των ερμηνευτών και την πρωτότυπη μουσική του Νίκου Πλάτανου που «ντύνει» τον υποβλητικό λόγο τους με ήχους σύγχρονους δυτικούς, ροκ και χιπ χοπ, αλλά και ελληνικούς.

Η παράσταση που σκηνοθέτησε και επεξεργάστηκε δραματουργικά, με τη βοήθεια του Στρατή Πασχάλη, ο Στάθης Λιβαθινός είναι φρέσκια, νεανική, γεμάτη παλμό, ενέργεια και ερωτισμό, χωρίς κανένα ίχνος βαρύγδουπων ακαδημαϊκών βερμπαλισμών, ενώ παράλληλα αφουγκράστηκε προσεκτικά τους νόμους της ποιητικής γραφής, αποδίδοντας τη λανθάνουσα θεατρικότητα των ποιημάτων και ταυτόχρονα εισάγοντας τη θεατρική τους απόδοση ως μια άλλη δυνατότητα ερμηνείας τους. Το όντως αξιοπρόσεκτο της παράστασης είναι ο τρόπος συνάρθρωση της ποίησης με το θεατρικό μονόλογο και πιο συγκεκριμένα ο σεβασμός της ιδιαίτερης λογικής που διέπει αυτά τα δύο διαφορετικά κειμενικά σύμπαντα. Υιοθετώντας ευφάνταστα λιτές σκηνοθετικές φόρμες απαλλαγμένες από καλολογικά τερτίπια, ο σκηνοθέτης συνταίριαξε το συναισθησιακό πλούτο των ποιημάτων με τον εσωτερικό ρυθμό των ηθοποιών του δημιουργώντας ένα συγκινησιακό τοπίο απαράμιλλης έντασης και καθαρότητας, όπου οι ηθοποιοί, άνθρωποι του τώρα, συνδιαλέγονται με τα πάθη, τις χίμαιρες, τις ιστορίες του τότε όπως αυτές καταγράφονται από τους σημερινούς ποιητές μας.

Και καθώς οι ήχοι της Αθήνας ενσωματώνονται στο δρώμενο, με τους ηθοποιούς να ανοίγουν την πόρτα για να εισέλθουν στο χώρο της ποίησης κουβαλώντας το ρυθμό της πόλης όπου ζουν, το βλέπεις στα μάτια τους ότι είναι όλοι τους ανεξίτηλα σημαδεμένοι από την ομορφιά του λυρικού λόγου. Με σωστή κίνηση, υπέροχα καλοδουλεμένες φωνές και με διάχυτο δημιουργικό οίστρο, οι νέοι μα εξαιρετικά ταλαντούχοι ερμηνευτές επιδίδονται σε μικρά υποκριτικά σόλα καθώς σωματοποιούν τον παλμό και τα χρώματα των ελληνικών στίχων. Είναι πραγματικά χάρμα οφθαλμών αυτή η σφιχτοδεμένη ομάδα από την οποία σίγουρα θα ξεπηδήσουν οι αυριανοί μεγάλοι θεατρικοί ερμηνευτές, καθώς ήδη δοκιμάζονται και -ψήνονται- σε τόσους διαφορετικούς ρόλους και είδη θεάτρου χτίζοντας ένα μέλλον με πολύ γερές υποκριτικές βάσεις. Θυμηθείτε τα ονόματά τους γιατί θα μας απασχολούν συχνά στο μέλλον: Βασίλης Ανδρέου, Γιάννης Μαυριτσάκης, Δημήτρης Ήμελλος, Μαρία Ναυπλιώτου, Αλέξανδρος Λογοθέτης, Μαρία Σαββίδου, Παναγιώτης Μπουγιούρης, Αλεξάνδρα Λέρτα, Στάθης Γράψας, Νίκος Καρδώνης, Δημήτρης Παπανικολάου, Μαριάννα Λαμπίρη, Ναταλία Στυλιανού, Άρης Τρουπάκης, Κατερίνα Ευαγγελάτου, Νικόλας Παπαγιάννης και Γιώργος Δάμπασης.

Και επειδή η ποίηση είναι τελικά «Αυτό που δεν τελειώνει» και δικαιωματικά πρέπει να έχει πάντα τον τελευταίο λόγο, παραθέτουμε τον επίκαιρο σεφερικό στίχο: «Εύκολα τρίβεται ο άνθρωπος μες στους πολέμους / ο άνθρωπος είναι μαλακός, ένα δεμάτι χόρτο…».

27.03.2003, Χ.Σ. «Αυτό που δεν τελειώνει: Εθνικό – Πειραματική Σκηνή», Time Out Athens

Για το link πατήστε εδώ 

Βασισμένο στην ποίηση του 20ου αιώνα είναι το έργο «Αυτό που δεν τελειώνει» που κάνει πρεμιέρα αύριο στην Πειραματική Σκηνή του Εθνικού Θεάτρου.

Το έργο, που ανεβαίνει σε σκηνοθεσία Στάθη Λιβαθινού, εντάσσεται στο εναλλασσόμενο φετινό ρεπερτόριο της Πειραματικής Σκηνής και θα παρουσιάζεται δύο φορές την εβδομάδα, κάθε Παρασκευή στις 12.30 μετά τα μεσάνυχτα και κάθε Κυριακή στις 9.30 μ.μ.

«Όλα στηρίζονται στη βιωματική σχέση που απέκτησαν οι ηθοποιοί κατά την προετοιμασία της παράστασης με το υλικό της ποίησης» σημειώνει ο σκηνοθέτης – που μαζί με τον ποιητή Στρατή Πασχάλη επεξεργάστηκαν δραματουργικά τα ποιήματα. «Γι’ αυτό και η επιλογή των κειμένων δεν αποτελεί ανθολόγηση, αλλά επιλογή με βάση το προσωπικό γούστο, τον πειραματισμό και το θέμα που επιδιώκουμε να είναι πάντα σχετικό με μία αίσθηση ιστορικότητας, όχι ευθύγραμμης και χρονογραφικής, αλλά διασπασμένης και μεταφορικής».

Τα δρώμενα εμπλουτίζονται από μουσική και τραγούδια που γράφτηκαν ειδικά για την παράσταση και που προέκυψαν μέσα από τη βιογραφία και την ψυχολογία των ίδιων των ηθοποιών, ώστε το προσωπικό να συνυπάρχει με το ομαδικό, το σύγχρονο με το παλιό.

Στην παράσταση ακούγονται ποιήματα των: Τίτου Πατρίκιου, Νίκου Φωκά, Νάνου Βαλαωρίτη, Γιάννη Βαρβέρη, Μάτση Χατζηλαζάρου, Χριστόφορου Λιοντάκη, Κικής Δημουλά, Ντίνου Χριστιανόπουλου, Κατερίνας Αγγελάκη-Ρουκ, Μιχάλη Γκανά, Γιώργου Βέλτσου, Ναπολέοντα Λαπαθιώτη, Κώστα Καρυωτάκη, Μάνου Ελευθερίου, Άρη Αλεξάντρου, Γιώργου Σεφέρη, Κωστή Παλαμά, Γιάννη Κόντου, Τζένης Μαστοράκη, Μίλτου Σαχτούρη, Κωνσταντίνου Καβάφη, Νίκου Εγγονόπουλου, Μανώλη Αναγνωστάκη, Ανδρέα Εμπειρίκου, Αλέξανδρου Μπαρά, Γιάννη Ρίτσου, Στρατή Πασχάλη και Λάμπρου Πορφυρά.

Τα σκηνικά και τα κοστούμια τα επιμελήθηκε ο Σωτήρης Στέλιος, τη μουσική έγραψε ο Νίκος Πλάτανος, την κίνηση επιμελήθηκε η Μαριέλα Νέστορα και τους φωτισμούς ο Ζαφείρης Επαμεινώνδας.

25.01.2003, Χ.Σ. «Παίζοντας ποίηση – Πρεμιέρα απόψε στην Πειραματική Σκηνή του Εθνικού», Νίκη

Για το link πατήστε εδώ

Σε πρωταγωνίστρια του Εθνικού Θεάτρου τείνει να εξελιχθεί η Πειραματική του Σκηνή. Τα τελευταία χρόνια, τα έργα που επιλέγει να παρουσιάσει εκεί ο Στάθης Λιβαθινός έχουν καταφέρει να προσελκύσουν το κοινό, το οποίο πολλές φορές, μάλιστα, δεν βρίσκει εισιτήριο. Όπως φέτος, με το «Αγάπης αγώνας άγονος» του Σαίξπηρ.

Πέρα από τις διθυραμβικές κριτικές που απέσπασε, για να μπορέσει κάποιος να δει την παράσταση πρέπει να έχει φροντίσει να κάνει έγκαιρα κράτηση.

Η επιτυχία της Πειραματικής έγκειται από γεγονός ότι είναι ένα δυναμικό συμπλήρωμα πειραματισμού. Συγκεντρώνει νέες δυνάμεις του θεάτρου από συγγραφείς, σκηνοθέτες, σκηνογράφους, μουσικούς και ηθοποιούς. Η Πειραματική Σκηνή είχε την πρόθεση να λειτουργήσει ως αντίρροπη δύναμη στην πάγια ακαδημαϊκή λειτουργία του θεάτρου και το πέτυχε. Αν, μάλιστα, σκεφθεί κανείς και συγκρίνει ότι, φέτος, μεγάλες παραγωγές του Εθνικού -όπως το «Πέερ Γκιντ»-, με πολύ γνωστά ονόματα συντελεστών, ενώ σημείωσαν καλλιτεχνική επιτυχία, δεν πήγαν καλά εισπρακτικά…

Στο εναλλασσόμενο ρεπερτόριο της Πειραματικής έρχεται, στις 26 Ιανουαρίου, να προστεθεί το έργο «Αυτό που δεν τελειώνει», που βασίζεται σε ποίηση του 20ου αιώνα. Μεταξύ άλλων, ακούγονται ποιήματα των Γιάννη Ρίτσου, Γιώργου Σεφέρη, Κωνσταντίνου Καβάφη, Κωστή Παλαμά, Μιχάλη Γκανά, Κώστα Καρυωτάκη, Νίκου Εγγονόπουλου, Τίτου Πατρίκιου, Ναπολέοντα Λαπαθιώτη, Μανώλη Αναγνωστάκη, Γιάννη Βαρβέρη, Κικής Δημουλά, Μάνου Ελευθερίου, Γιάννη Κοντού, Γιώργου Βέλτσου.

«Όλα στηρίζονται στη βιωματική σχέση που απέκτησαν οι ηθοποιοί κατά την προετοιμασία της παράστασης με το υλικό της ποίησης. Γι’ αυτό και η επιλογή των κειμένων δεν αποτελεί ανθολόγηση, αλλά επιλογή με βάση το προσωπικό γούστο, τον πειραματισμό και το θέμα που επιδιώκουμε να είναι πάντα σχετικό με μια αίσθηση ιστορικότητας. Όχι ευθύγραμμης και μηχανογραφικής, αλλά διασπασμένης και μεταφορικής», λέει ο Στάθης Λιβαθινός που, μαζί με τον ποιητή Στρατή Πασχάλη, επεξεργάστηκε δραματουργικά τα ποιήματα, ενώ προσθέτει «Τα δρώμενα εμπλουτίζονται από μουσική και τραγούδια που γράφτηκαν ειδικά για την παράσταση και που προέκυψαν μέσα από τη βιογραφία και την ψυχολογία των ίδιων των ηθοποιών, έτσι ώστε να συνυπάρχει με το ομαδικό, το σύγχρονο με το παλιό».

«Πληθυντικό άθλημα»

Πάντως το γεγονός ότι οι παραστάσεις της Πειραματικής πάνε καλά δεν δείχνει να εφησυχάζει τον Στάθη Λιβαθινό. «Χρειάζεται προσπάθεια, αφού οι θεατές με την ίδια ευκολία που έρχονται, μπορεί να φύγουν… Το θέατρο χρειάζεται τη βοήθεια όλων μας, είναι πληθυντικό άθλημα», λέει ο ίδιος.

Τα σκηνικά και τα κοστούμια επιμελήθηκε ο Σωτήρης Στέλιος, τη μουσική έγραψε ο Νίκος Πλάτανος, ενώ την κίνηση επιμελήθηκε η Μαριέλα Νέστορα.

25.01.2003, Ξηντάρας Σταύρος «Aυτό που δεν τελειώνει …Κάνει η επιτυχής πορεία της Πειραματικής Σκηνής του Εθνικού Θεάτρου», Απογευματινή

Για το link πατήστε εδώ