Μετά από τη μίνι παγκόσμια περιοδεία της «Ιλιάδας» -επόμενος σταθμός της οποίας θα είναι το φεστιβάλ της ρουμανικής πόλης Σιμπίου– ο Στάθης Λιβαθινός βρέθηκε να αναζητά τρόπο ώστε να εκτονώσει την ενέργεια που είχε συλλέξει η ομάδα του από τα ταξίδια της.

Μολονότι «η “Ιλιάδα” αποδείχθηκε ένα γνήσιο μέσον για να συγκινήσει διαφορετικούς λαούς», ο σκηνοθέτης αναζήτησε μια νέα δραματουργική αφορμή για να επιχειρήσει νέα όρια στο θέατρό του.

«Αναζητάει κανείς παράθυρα και δρόμους. Κι από τη στιγμή που δεν έχω μια βάση, μια δική μου σκηνή, το θέμα ρεπερτορίου της ομάδας γίνεται από μόνο του ένα ζήτημα κρίσιμο. Δεν έχω δηλαδή την πολυτέλεια να μιλάω με έργα στο κοινό, αλλά με θέματα.

Επιπλέον, ήθελα το επόμενο βήμα μας μετά την “Ιλιάδα” να έχει μια ελαφράδα. Και για να μοιράσεις χαρά στον κόσμο πρέπει να τη νιώσεις πρώτα ο ίδιος» εξηγεί για την απόφασή του να επιλέξει την εξωφρενική φάρσα του Μπομαρσέ «Ο Γάμος του Φίγκαρο».

Η παράσταση που ήδη γεμίζει ασφυκτικά την αίθουσα «Σκαλκώτα» στο Μέγαρο Μουσικής χάρη στον ευφορικό χαρακτήρα της είναι, όπως λέει ο σκηνοθέτης, «μια απίστευτα τραγική φάρσα, ένα χαμόγελο στην εποχή των δακρύων. Παρόλο που ντυνόμαστε τα ρούχα μιας άλλης εποχής, έχω την υποψία ότι μιλάμε πολύ για τη δική μας.

Και νομίζω πως η εποχή μας προσφέρεται για πολύ σοβαρές, τραγικές σκέψεις, γι’ αυτό διάλεξα μια κωμωδία».

Σε καινούργια, χυμώδη μετάφραση της Έλσας Ανδριανού, ο «Γάμος του Φίγκαρο» αφηγείται το χρονικό μιας ιλιγγιώδους μέρας: Στο επίκεντρο ένας παμπόνηρος υπηρέτης με το ψευδώνυμο Φίγκαρο που θέλει να παντρευτεί διακαώς την αγαπημένη του Σουζάνα, αφού προηγουμένως ξεπεράσει τα φοβερά εμπόδια που του υψώνει ο αφέντης του, μια και ορέγεται τη Σουζάνα για τον εαυτό του.

Ένα γαϊτανάκι παρεξηγήσεων και ανατροπών γεννάει μια γνήσια μα και μελαγχολική κωμωδία όπου αντιπαρατίθενται αρχετυπικές φιγούρες· ο αφέντης με το δούλο, η γυναίκα με τον άνδρα, το Καλό με το Κακό.

Ο Στάθης Λιβαθινός επιλέγει να υπηρετήσει ένα θέατρο με τον πιο ολοκληρωμένο τρόπο: Ικανό να ακουμπήσει τον αριστοκράτη και το φτωχό της πλατείας και παράλληλα ένα θέατρο που απαιτεί από τους ηθοποιούς του τεράστια αποθέματα χιούμορ, ενέργειας και συγκρότησης.

«Ο σκηνοθέτης μιας ομάδας είναι και πατέρας της, πατέρας με “Π” κεφαλαίο. Ένας γονιός που οφείλει να καθοδηγεί και να δίνει ευκαιρίες στους συνεργάτες του. Κι αν πραγματικά πιστεύει στο ταλέντο και στην αξιοσύνη τους, δεν έχει παρά να χαίρεται με ό,τι κάνουν».

Πώς θα περιγράφατε το ρόλο της καλλιτεχνικής σας πατρότητας;
Ταυτίζομαι με τις μοίρες των ανθρώπων που αγαπώ, με τους οποίους συνεργάζομαι. Από την άλλη πλευρά, για να υπάρξει πατέρας πρέπει να υπάρξει σπίτι. Το θέατρο είναι μια εστία και όσα θέατρα πέτυχαν στον προορισμό τους διέθεταν τη φλόγα, τη στοργή μιας εστίας ομοϊδεατών. Αυτό δεν σημαίνει ότι μιλάμε για ανθρώπους ακυρωμένους που εκτελούν το όραμα κάποιου μεγαλοφυούς ηγέτη, όχι. Μιλάμε για ανθρώπους που έχουν λόγο στα πράγματα κι αυτό λείπει από το ελληνικό θέατρο.

Υποστηρίζετε λοιπόν ένα δημοκρατικής λειτουργίας θέατρο, την ώρα που η νέα σας παράσταση καταπιάνεται, μεταξύ άλλων, με τον παραλογισμό της άρχουσας τάξης…
Η δική μου πολιτική είναι η δουλειά μου. Το θέατρο είναι το πιο ανοιχτό όργανο για να εκφράσεις τις πιο δημοκρατικές σκέψεις. Η πολιτική αλλοιώνει την αξία των σκέψεων από την πολύ χρήση αφού οι λέξεις περνούν μέσα από πολλά στόματα. Ευτυχώς λοιπόν που το θέατρο είναι ένα μέρος όπου πολλοί Έλληνες συνυπάρχουν εν σιωπή.

Η διαρκής εναλλαγή μεταξύ αφέντη και υπηρέτη, αυτή η ρευστότητα ρόλων στον «Φίγκαρο», τι σας λέει;
Με ενδιαφέρει το πόσο ευάλωτοι είμαστε και πόσο εύκολα γλιστράμε από καταστάσεις. Στη ζωή όλα είναι μη αναστρέψιμα κι όλα ανατρέπονται.

Ο Φίγκαρο είναι η επιβεβαίωση αυτής της συνθήκης. Η συμπεριφορά του είναι οικεία στο ελληνικό στοιχείο;
Ο Φίγκαρο είναι το πρότυπο ενός ανθρώπου που επιβιώνει κάτω από όλες τις συνθήκες. Δεν είναι τυχαίο πως δεν είναι Γάλλος, είναι Ρομά, αναθρεμμένος από Tσιγγάνους. Είναι άλλος, φευγάτος. Όπως και ο σύγχρονος Έλληνας δεν πιάνεται από πουθενά.

Τον συμπαθείτε για την απελπισία με την οποία κυνηγά την ευτυχία του;
Ναι, είναι μια τραγική κατάσταση αυτή. Όλοι αυτοί οι άνθρωποι έχουν ένα άδειο κρεβάτι, μια άδεια θέση στην ψυχή τους κι όλοι κυνηγούν την ευτυχία με έναν τρόπο απεγνωσμένο. Επίσης, με τρελαίνει ο αυτοσχεδιασμός τους. Αυτοσχεδιάζουν κάθε δευτερόλεπτο αναζητώντας μια διέξοδο για να βρουν κάτι που μπορεί να μοιάζει με ευτυχία στη ζωή τους, να αγαπήσουν και να αγαπηθούν. Είναι άνθρωποι σε κατάσταση αυτοσχεδιαστικού οίστρου.

Υπάρχει λοιπόν περίπτωση ο άνθρωπος να παραιτηθεί από το κυνήγι της ευτυχίας ακόμα κι αν καταπιέζεται βαθιά;
Ακριβώς αυτό! Όχι. Ακόμα κι όταν ένας άνθρωπος είναι στη γωνία, εκεί που όλοι περιμένουν ότι έχει τελειώσει, μπορεί να βγάλει από το μαγικό καπέλο ένα κουνέλι. Αυτό τα λέει όλα· είναι μια μαγική συνωμοσία της φύσης, των αστεριών, του DNA ενός λαού που αντιδρά την τελευταία στιγμή για να βρει ένα τρόπο να συνεχίσει να υπάρχει και για να αποκτήσει μια ταυτότητα.

28.02.2015, Χαραμή Στέλλα «Ο Στάθης Λιβαθινός σκηνοθετεί το «Γάμο του Φίγκαρο» στο Μέγαρο Μουσικής», www.e-typos.com