Η «Ιλιάδα», το αρχαιοελληνικό έπος του Τρωικού Κύκλου, είναι η απαρχή της αρχαίας ελληνικής γραμματείας και η βάση της νεότερης ευρωπαϊκής λογοτεχνίας. Πρόκειται για έργο απαράμιλλης λογοτεχνικής δύναμης και αισθητικής ωριμότητας, που απασχολεί τον σκηνοθέτη Στάθη Λιβαθινό. Αυτό το καλοκαίρι, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών, με τους 15 ηθοποιούς του αφηγούνται την ιστορία του πιο βίαιου πολέμου όλων των εποχών και μετατρέπουν το εμπνευσμένο αυτό κείμενο σε μια σειρά από ποιητικές εικόνες σκληρές, αλλά και τρυφερές, με μια απολύτως σύγχρονη θεματική. Η «Ιλιάδα» παρουσιάζεται από την Polyplanity Productions σε συμπαραγωγή με το Φεστιβάλ Αθηνών στην Πειραιώς 260 (Χώρος Δ) από 4 έως και 8 Ιουνίου στις 8 μμ.

«Η αλήθεια είναι», μας εξηγεί ο Στάθης Λιβαθινός, «πως η ‘Ιλιάδα’ θα μπορούσε να είναι ακόμα και μια 24ωρη παράσταση. Όμως το θέατρο είναι μια άλλη γλώσσα, που περιέχει διαφορετικά εκφραστικά μέσα και σκοπός μου δεν είναι να εξαντλήσω τον θεατή – μπορεί να το κάνω άθελά μου, αλλά δεν είναι αυτός ο σκοπός μου. Και εδώ, όπως σε όλες τις παραστάσεις με τις οποίες καταπιάνομαι, επιθυμώ καταρχήν να πω την ιστορία. Αυτό είναι αρχή μου κατά κάποιον τρόπο, γιατί είναι και το δυσκολότερο. Μπορείς να δομήσεις, να αποδομήσεις, να προβάλεις, να κρύψεις, αλλά ο άνθρωπος θέλει πάντα από παιδί να ακούει μια ιστορία με αρχή, μέση και τέλος».

«Μοιάζει αντισυμβατικός ο Όμηρος σήμερα;» αναρωτιέμαι και ο Στάθης Λιβαθινός απαντά: «Ο Όμηρος είναι πάντα αντισυμβατικός, με την έννοια ότι δεν έχει καμία σχέση με αυτό που εμείς έχουμε προσλάβει ως ιλιαδικό μύθο, ως τρωικό μύθο. Γιατί ο ιλιαδικός μύθος είναι ένα δικό του έργο, ένα έργο τέχνης εκατό τοις εκατό. Το οποίο σίγουρα περιέχει και στοιχεία αυτοσχεδιασμού και μεγαλοφυείς σκέψεις που καταφέρνουν να συμπυκνώνονται σε 24 ραψωδίες και να αναποδογυρίζουν όλο τον τρωικό μύθο. Δηλαδή ο τρωικός μύθος έχει συγκεκριμένα περιστατικά, την καταστροφή της Τροίας, που ήταν γνωστά εκείνη την εποχή – με αυτά μεγάλωναν τα παιδιά και άκουγαν την ιστορία σαν παραμύθι. Ο Όμηρος δεν έχει σχέση με αυτό. Ως γνήσιος καλλιτέχνης παίρνει την ιστορία, τη γυρίζει ανάποδα και, αντί να βλέπουμε την πολιορκία της Τροίας, βλέπουμε την πολιορκία των Αχαιών. Βλέπουμε την πολιορκία αυτών που πολιορκούν, βλέπουμε ένα τρομερό σχέδιο των θεών σε εξέλιξη και βλέπουμε τα αποτελέσματα ενός τρομακτικού ανθρώπινου αισθήματος που λέγεται θυμός».

Η Ιλιάδα ξεκινάει με αυτή την ισχυρή φράση: «Ψάλλε, θεά, τον τρομερό θυμό του Αχιλλέως» και για τον σκηνοθέτη αυτό είναι ένα από τα πιο βασικά στοιχεία της ιστορίας. «Αρχίζει μια ιστορία ο Όμηρος, που την τελειώνει με τον πιο παράδοξο τρόπο. Χωρίς πόλεμο, χωρίς νικητή και χωρίς νικημένο. Εάν αυτό δεν είναι μοντέρνα σκέψη, δεν ξέρω τι άλλο μπορεί να είναι. Ο θυμός στον Όμηρο δεν είναι απλώς ένα συναίσθημα, είναι μια ολόκληρη πραγματικότητα, διότι αφορά καταρχήν τον Αχιλλέα – αλλά όχι μόνο. Αφορά και τον Αγαμέμνονα, αφορά και τους Τρώες και όλο τον κόσμο. Είναι ένα από αυτά τα συναισθήματα που στην πραγματικότητα τιμωρούν τον άνθρωπο, διότι από κάποια στιγμή και μετά ξεπερνάς το μέτρο και σε οδηγεί η ζωή στην απώλεια, που είναι και το μεγάλο μάθημα. Αν δεν χάσεις, δεν μαθαίνεις. Αυτό συμβαίνει πάρα πολύ με τον Όμηρο, συμβαίνει κατά κόρον, θα έλεγα, ειδικά στην ‘Ιλιάδα’ και με τον Αχιλλέα και με τόσους επώνυμους και ανώνυμους ανθρώπους – τα ονόματά τους τα ξέρουμε μόνο και μόνο επειδή πέθαναν στο πεδίο της μάχης και αυτό είναι πολύ συγκινητικό. Από εκεί και μετά η κατανόηση, η γενναιοδωρία, η φιλία, η αξιοπρέπεια, είναι κάποιες αξίες που συνθέτουν τον ιλιαδικό κόσμο. Ο σεβασμός, η επίγνωση της ήττας, όλα αυτά».

«Με αυτό σαν οδηγό», εξηγεί, «ξεκινήσαμε με τους ηθοποιούς την εργασία μας πάνω στην ‘Ιλιάδα’ και θα επιχειρήσουμε να πούμε την ιστορία της με έναν σύγχρονο τρόπο, χωρίς καμία πρόθεση να κάνουμε φιλολογική δουλειά και να προβάλουμε τα κοινώς αποδεκτά όμορφα στοιχεία, αλλά να δείξουμε μερικά πράγματα που μπορεί να αφορούν τον σύγχρονο θεατή για να πλησιάσει σήμερα τον Όμηρο».

Ο Στάθης Λιβαθινός αγαπά να ασχολείται με τα μεγάλα έργα, βάζοντας ένα πολύ δύσκολο στοίχημα κάθε φορά. «Νομίζω ότι η δουλειά ενός καλλιτέχνη με τον έναν ή με τον άλλον τρόπο οφείλει να περιστρέφεται γύρω από μεγάλα κείμενα ή να τα πιάνει μικρά και να τα κάνει μεγάλα. Δεν αναρωτιέμαι αν τα κείμενα είναι μικρά ή μεγάλα. Προσπαθώ να ασχολούμαι με πράγματα που με συγκινούν και με αγγίζουν. Πιστεύω ότι, αν δεν ασχοληθείς με αυτά τα κείμενα, δεν μετράς τον εαυτό σου, δεν τον μαθαίνεις, δεν αντιμετωπίζεις τα μεγάλα θέματα της ζωής και δεν αξίζει να κάνεις αυτή τη δουλειά. Θα μπορούσα να ασχοληθώ και με ένα κείμενο πιο σύγχρονο, αλλά αυτή τη στιγμή δεν είμαι σε τέτοια φάση. Και αν με ικανοποίησε η προηγούμενη χρονιά, είναι γιατί άγγιξα σπουδαία κείμενα. Ο ‘Ερωτόκριτος’, η ‘Φόνισσα’, ο ‘Ηλίθιος’… Θέλεις να ζήσεις μετά διαφορετικά. Εντάξει, δεν μπορείς να τα κάνεις τέλεια, αφήνεις τεράστια ερωτηματικά, φαίνεσαι πολλές φορές ανεπαρκής, αυτό όμως είναι η τέχνη έτσι και αλλιώς».

«Με την ‘Ιλιάδα’ δεν συμβαίνει αυτό» διευκρινίζει. «Είναι ένα έργο που δεν έχει ανέβει στο θέατρο από όσο ξέρω, εκτός από τον Βασίλιεφ, ο οποίος έχει κάνει την πρώτη ραψωδία. Σίγουρα όλα τα στοιχεία που περιέχει είναι και θεατρικά. Για μένα ο ραψωδός ήταν ένας ικανός performer, αν μπορώ να το πω έτσι, ο οποίος ήξερε να κρατάει την προσοχή του κοινού, να μιλάει και να τον ακούνε, να παρουσιάζει εικόνες και οι άλλοι να τις βλέπουν με τον λόγο του, γενικά να είναι μια ενδιαφέρουσα προσωπικότητα, να κρέμεσαι από τα χείλη του και να μην μπορείς να ξεκολλήσεις. Εμείς δεν κάνουμε ένα είδος ποιητικού θεάτρου. Θα μπορούσε κανείς να το κάνει αυτό, αλλά είναι μια άλλου είδους κατεύθυνση, εγώ δεν ακολουθώ αυτό, δεν με ενδιαφέρει η ποιητικότητα του κειμένου, με ενδιαφέρει η όποια ποίηση να προκύπτει μέσα από πολύ συγκεκριμένες συνθήκες, μέσα από συγκρούσεις, συμπεριφορές των ανθρώπων και να ανακαλύψω έναν κώδικα υποκριτικό που ανατρέπει. Και λέω ‘ανακαλύψω’, γιατί προσπαθώ σε κάθε έργο να βρω κάτι καινούργιο για μένα, άλλοτε το καταφέρνω, άλλοτε όχι, αλλά αυτή είναι η πρόθεσή μου».

31.05.2013, Μποζώνη Αργυρώ «Σήμερα, η Ιλιάδα», Metropolis

Για το link πατήστε εδώ