Ένα δύσκολο έργο. Μια ποιητική σκηνοθεσία. Μια ευρηματική παράσταση που αλλάζει τα θεατρικά δρώμενα. Μια πνοή δημιουργίας αληθινού, ατόφιου θεάτρου

Όσο αφορά στο περιεχόμενο το «Όνειρο» του Α. Στρίντμπεργκ (1849-1912) είναι προϊόν της γνώσης και της επιρροής του θεατρικού συγγραφέα από την ινδική θρησκεία αλλά και τον Σοπενχάουερ και τον Νίτσε. Το βασικό μοτίβο του έργου εστιάζεται στο γεγονός ότι η ζωή στη γη είναι πόνος, μαρτύριο και βασανισμός αφού γεννήθηκε από την Πτώση την ένωση της «Καθαρής Ιδέας» ή αλλιώς του πνεύματος και της ύλης. Όλη η ανθρώπινη πορεία είναι ένας βασανισμός μέχρι την απελευθέρωση του πνεύματος από τη σάρκα. Ένα θέμα το οποίο υπάρχει σε διάφορες παραλλαγές, σε πολλές φιλοσοφικές θεωρίες αλλά και θρησκείες σε συνδυασμό μ’ ένα επιπλέον στοιχείο. Την κάθοδο στη γη ενός ανώτερου πνευματικού – θεϊκού όντος για να βοηθήσει τους ανθρώπους. Η ανθρώπινη ύπαρξη στη γήινη σφαίρα του πόνου και της φθοράς είναι το μονοπάτι, η δοκιμασία που χαρίζει στον άνθρωπο την απελευθέρωσή του από τη σάρκα και την επανένωσή του με την Καθαρή Ιδέα, τον κόσμο του Πνεύματος και του φωτός.

Οι «Ουπανισάδες» αποτελούν ιερά κείμενα των Βραχμάνων. Εκεί αναφέρεται ότι ο Ίντρα αποτελεί έναν από τους τρεις ανώτερους θεούς του Καλού ενώ οι άλλοι οι δύο είναι: Άγκνη και Βάγιου. Μεσ’ απ’ αυτό το πρίσμα, δημιούργησε ο Στρίντμπεργκ το «Όνειρο» και την Αγνή στο έργο η οποία κατεβαίνει στη γη όπου διαπιστώνει τον πόνο που βιώνει η ανθρωπότητα ως προϊόν της Πτώσης, της συνένωσης του Πνεύματος με την ύλη και επιστρέφοντας στον ουρανό μεταφέρει όλες αυτές τις εμπειρίες της στο θεό πατέρα της.

Αναφέρω από το πρόγραμμα του Εθνικού Θεάτρου το σχόλιο του Στρίντμπεργκ στο ημερολόγιό του όταν παίχτηκε το συγκεκριμένο έργο: «Μελετάω τις ινδικές, θρησκευτικές δοξασίες. Όλος ο κόσμος δεν είναι παρά μία ψευδαίσθηση. Η θεία Πρωταρχική Δύναμη αφέθηκε να αποπλανηθεί από τη Maya ή την προδημιουργική παρόρμηση. Έτσι το θείο Πρωταρχικό Στοιχείο αμάρτησε ενάντια στον εαυτό του… Έτσι ο κόσμος υπάρχει μόνο μέσω της αμαρτίας, αν τελικά υπάρχει, γιατί είναι μόνο μια εικόνα ονείρου (οπότε το έργο μου είναι μια εικόνα της ζωής),ένα φάντασμα, η καταστροφή του οποίου είναι η αποστολή του ασκητή… Όλη μέρα διαβάζω Βουδισμό».

Βέβαια εκείνο το οποίο είναι εξίσου σημαντικό στο «Όνειρο» του Στρίντμπεργκ είναι η μορφή του έργου. Εκεί όπου η ανέλιξη της πλοκής ακολουθεί τη ροή του ονείρου. Πιο συγκεκριμένα ο ίδιος ο Στρίντμπεργκ αναφέρει: «… ο συγγραφέας προσπάθησε να μιμηθεί την ανακόλουθη αλλά φαινομενικά λογική μορφή του ονείρου. Όλα μπορούν να συμβούν, όλα είναι πιθανά κι αληθοφανή. Χρόνος και χώρος παύουν να υπάρχουν. Ξεκινώντας από μιαν ασήμαντη βάση πραγματικής ζωής, ο συγγραφέας αφήνει ελεύθερη τη φαντασία του να υφαίνει τόπους και πράξεις, ένα κράμα από αναμνήσεις, προσωπικές εμπειρίες, φαντασιοκοπήματα, παραλογισμούς κι αυτοσχεδιασμούς».

Εδώ ακριβώς στηρίζεται και η ευρηματική σκηνοθεσία του έργου από τον Στάθη Λιβαθινό, στην «Πειραματική Σκηνή» του Εθνικού Θεάτρου στο «Από Μηχανής Θέατρο». Μια αρκετά καλή μετάφραση από το Γιώργο Δεπάστα. Μια αξιόλογη σκηνοθετική εργασία η οποία όχι μόνον αξιοποιεί μέχρι την τελευταία σπιθαμή τη μικρή σκηνή του θεάτρου, αλλά διεισδύει στα έγκατα του έργου και φέρνει στην επιφάνεια την ποίηση και την αχλή του ονείρου. Τα σκηνικά και τα κοστούμια (Αλέκος Λεβίδης), οι φωτισμοί (Φίλιππος Κουτσαφτής), η χορογραφία – κινησιολογία (Σεσίλ Μικρούτσικου) αλλά και η μουσική σύνθεση (Θοδωρής Αμπαζής) ολοκληρώνουν το σκηνοθετικό όραμα μιας αυθεντικής, θεατρικής εικόνας που είναι η γεμάτη ποίηση, χρώμα, εναλλαγές φωτός και διατυπώνει επί σκηνής την ατόφια ροή του ονείρου όπου όλα μπορούν να συμβούν, όλα μπορούν να γίνουν. Ο σκηνοθέτης ασχολείται μ’ ένα πολύ δύσκολο έργο και επιτυγχάνει να συντονίσει απόλυτα και τη θεατρική ομάδα άξιων ηθοποιών και ερμηνευτών έτσι ώστε το αποτέλεσμα να είναι άριστο.

Με απόλυτο συγχρονισμό, εκφραστική δύναμη, παραστατική ισχύ και εσωτερικότητα, οι ηθοποιοί εργάζονται ως εναρμονισμένο σύνολο και έχουμε μία ποιητική παράσταση η οποία αποδεικνύει ότι το αληθινό θέατρο πάντα συνεπαίρνει το κοινό. Το ατόφιο θέατρο έχει μακρύ δρόμο. Μια παράσταση υπόδειγμα. Μια κατάθεση τέχνης στο χώρο του θεάτρου η οποία με εμπεριστατωμένα μέσα δείχνει ότι όπου υπάρχει σκηνοθετική γνώση, μελέτη και προσοχή σε συνδυασμό με συνεπή ερμηνευτική εργασία και απόδοση, το θέατρο θεμελιώνει βαθιά τις ρίζες του ως διαπολιτισμικό κέντρο των λαών του κόσμου.

08.01.2006, Ραπανάκη Καλλιόπη «Όνειρο», Η Νίκη

Για το link πατήστε εδώ