Ντοστογιέφσκι λαχανιασμένος από ζωή

Ο ηλίθιος του Φ. Ντοστογιέφσκι. Σκηνοθεσία: Στάθης Λιβαθινός.
Παίζουν: Βασίλης Ανδρέου, Μαρία Ναυπλιώτου, Δημήτρης Ήμελλος, Δέσποινα Κούρτη, Νίκος Καρδώνης, Αλεξάνδρα Αϊδίνη
Εθνικό –Πειραματική Σκηνή Από Μηχανής Θέατρο 
Ακαδήμου 13, 2105231131

«Τα βιβλία του Ντοστογιέφσκι είναι τα πιο λαχανιασμένα από ζωή βιβλία που γνωρίζω» γράφει ο Αντρέ Ζιντ. Κάθε φορά που το θέατρο αναλαμβάνει να μας γνωρίσει αυτό «το παιδί της πίστης και της αμφιβολίας», όπως ο ίδιος χαρακτηριζόταν, το εγχείρημα είναι μεγάλο και τολμηρό. Στην Πειραματική Σκηνή του Εθνικού Θεάτρου, μετά από πολύμηνες πρόβες, σε μια παράσταση που αποτελείται από δύο τρίωρα μέρη, με τίτλο «Η γη της απαγγελίας» και «Ο φτωχός ιππότης» παρουσιάζεται «Ο ηλίθιος» σε σκηνοθεσία Στάθη Λιβαθινού και μετάφραση Άρη Αλεξάνδρου.

Κάποιο πρωινό του Νοέμβρη, ο Πρίγκιπας Λεβ Νικολάγιεβιτς Μίσκιν επιστρέφει στη Ρωσία μετά από πολύχρονη παραμονή στο εξωτερικό. Άγνωστος μεταξύ αγνώστων. Στη διάρκεια του ταξιδιού γνωρίζει τον Παρφιόν Ραγκόζιν, ένα πλάσμα ακαλλιέργητο και παθιασμένο, που ο έρωτάς του για τη Ναστάσια Φιλίπποβνα θα τον φέρει αντιμέτωπο με τον Μίσκιν. Στη ζωή του Μίσκιν υπάρχει όμως και η Αγλαΐα Επάντσινα, την οποία ερωτεύεται απελπισμένα ο Μίσκιν, κι εκείνη προσπαθεί μάταια να τον αποσπάσει από τη Ναστάσια Φιλίπποβνα. Έτσι, η τελευταία θα πελαγοδρομεί ανάμεσα στο Μίσκιν και τον Ραγκόζιν μέχρι την τελική λύση του δράματος, που θα οδηγήσει την ίδια στο θάνατο, τον Ραγκόζιν στα κάτεργα της Σιβηρίας και τον Μίσκιν στην πνευματική κατάρρευση. Με φόντο τη συνάντηση αυτών των τεσσάρων ανθρώπων, ο Φιόντορ Ντοστογιέφσκι δημιουργεί στα χρόνια της ωριμότητάς του ένα μυθιστόρημα το οποίο, από κοινού με τους «Δαιμονισμένους» και τους «Αδελφούς Καραμάζοφ», αποτελεί την τριάδα των σημαντικότερων έργων του.

Με το νυστέρι της ψυχολογικής ενδοσκόπησης ο Ντοστογιέφσκι, διεισδύει στην ανθρώπινη υποστήριξη, καταγράφοντας το παράλογο, τον πόνο, την ταπείνωση, την απιστία, χαρακτηριστικά που προσδιορίζουν με τον έναν ή τον άλλο τρόπο τη στάση των πρωταγωνιστών του.

Ο ήρωάς του, ο πρίγκιπας Μίσκιν, αφελής και ανεξίκακος, οδηγείται στην καταστροφή εξαιτίας της πραγματικότητας, που τον συντρίβει. Τον ήρωά του ο Ντοστογιέφσκι τον σημαδεύει με την αρρώστιά του, την κατεξοχήν μυστικοπαθή «ιερά νόσο», την επιληψία. Είναι αυτή η ασθένεια που τον φορτώνει με ένα βαρύ αίσθημα ενοχής. Τα χαρακτηριστικά της, το αίσθημα της αγαλλίασης και η αρμονία της υπέρτατης ηδονής, η φοβερή διατάραξη και η πνευματική ερημία που ακολουθούν, διατρέχουν τους χαρακτήρες των ηρώων του.

Τα σκηνικά αντικείμενα αιωρούνται στην παράσταση, οι φωτισμοί δημιουργούν περιβάλλοντα και ιδιαίτερος χώρους, τα κοστούμια διατρέχουν τις μόδες και τα χρόνια. Συμβολικά είναι τα στοιχεία που περιβάλλουν τους ηθοποιούς, οι οποίοι απαρτίζουν έναν εξαιρετικό θίασο και ισορροπούν στην λεπτότητα των νοημάτων και των αισθημάτων. Ο Βασίλης Ανδρέου, σε υποκριτικό άθλο, η Μαρία Ναυπλιώτου, ο Δημήτρης Ήμελλος, η Δέσποινα Κούρτη και ο Νίκος Καρδώνης εγγράφουν εξαιρετικές ερμηνείες.

Είναι μια βαθιά κατάδυση στην αλήθεια των χαρακτήρων, γράφει ο Α. Τρουαγιά, που δεν είναι τόσο παρανοϊκοί όσο φαίνονται. Είναι μονάχα αυτό που δεν τολμάμε ούτε να κάνουμε, ούτε να πούμε. Βγάζουν στο φως αυτό που θάβουμε στα σκοτάδια του ασυνειδήτου. Είναι ο εαυτός μας παρατηρούμενος εκ των έσω.

17.05.2007, Αναγνώστου Δήμητρα «Η ομορφιά θα σώσει τον κόσμο», Athensvoice