Οι ηθοποιοί Μαρία Ναυπλιώτου, Νίκος Καρδώνης, Μαρία Σαββίδου, Δημήτρης Παπανικολάου, Μαρία Κίτσου, μας ξεναγούν σε μια παράσταση για τον τζόγο, τον έρωτα, την προδοσία και την πτώση

Η «Μασκαράτα» του Μιχαήλ Λέρμοντοφ ήταν ένα, απαγορευμένο από την τσαρική λογοκρισία, δράμα της ζήλιας, με θέμα της ένα μοναχικό ήρωα σ’ έναν κόσμο χορών, χαρτοπαιξίας και ματαιότητας – τον κόσμο της ρωσικής αριστοκρατίας. Πώς προσεγγίζει αυτόν τον κόσμο η ομάδα που, υπό τον Στάθη Λιβαθινό, παρουσιάζει το έργο για πρώτη φορά στην Ελλάδα; Πήγαμε στις πρόβες, είδαμε, μιλήσαμε – διαβάσαμε και λίγο…

Διεισδύσαμε στα άδυτα του θεάτρου Πορεία όπου γίνονται οι πρόβες της «Μασκαράτας» του Μιχαήλ Λέρμοντοφ σε σκηνοθεσία Στάθη Λιβαθινού. Ανακαλύψαμε μια ζωντανή παρέα ηθοποιών που όλοι έχουν πάθει έρωτα με τον Ρώσο συγγραφέα και, ήδη, ζουν στον δαιμονικό ρυθμό ενός από τα καλύτερα έργα του (που μεταφράζεται για πρώτη φορά στην Ελλάδα). Ενός έργου που ξεκινά γύρο από ένα τραπέζι στο οποίο δοκιμάζουν την τύχη τους ευγενείς τζογαδόροι και συνεχίζεται σ’ ένα πάρτι μασκέ στην κοσμική ρωσική Πετρούπολη… Ώσπου ένα βραχιόλι θα γίνει η αφορμή μιας μοιραίας ίντριγκας για να ακολουθήσει μια σειρά από πλάνες και παρεξηγήσεις που θα καταλήξουν στον τραγικό φόνο μιας αθώας συζύγου από τον αλαζόνα σύζυγό της.

Τα αινιγματικά παιχνίδια της μοίρας, η άβυσσος του πεπρωμένου και η απατηλή χλιδή της ρωσικής μπουρζουαζίας του ρομαντικού Λέρμοντοφ γίνονται μια παράσταση-πρόκληση για τον Στάθη Λιβαθινό και τους ηθοποιούς του.

Η επίσκεψή μας στην πρόβα ήταν ανοιχτή. Η υπόσχεση ήταν έωλη: να ξεναγήσουμε τους αναγνώστες στο έργο αλλά, πρωτίστως, στην παράσταση. Προσπαθήσαμε να το κάνουμε συλλέγοντας σπαράγματα από τις εντυπώσεις των πρωταγωνιστριών και των πρωταγωνιστών, συνθέτοντάς τις στην πορεία με εικόνες απ’ ό,τι συνέβαινε στην πρόβα και με πληροφορίες για το έργο, τη μετάφρασή του, τη σχέση του με την υπόλοιπη λογοτεχνία των συγχρόνων του, την ερμηνεία του στη σημερινή εποχή από τη σκηνοθεσία. Προέκυψε μια ξενάγηση με πρόσωπα και εικόνες που, ελπίζουμε, μεταφέρει ατόφια την εντύπωση που αποκομίσαμε. Είθε να σας βοηθήσαμε…

Πώς κατάλαβαν το έργο οι πρωταγωνιστές του

Νίκος Καρδώνης, υποδύεται τον πρίγκιπα Ζβέζντιτς
«1835. Μιχαήλ Λέρμοντοφ. 21 ετών, γράφει τη “Μασκαράτα”. 37 ετών πεθαίνει σε μονομαχία. Νέος. Ροκ σταρ της εποχής. Έζησε γρήγορα, πέθανε γρήγορα. Αλά Κερτ Κομπέιν. Και έγραψε αριστουργήματα».

Τι έχετε να πείτε για τη «Μασκαράτα»; Τι σας συναρπάζει;
«Μ’ αρέσει ότι, παρόλο που συνδέεται πολλές φορές με τον “Οθέλλο”, έχει τα τυπικά στοιχεία που συναντάμε σε Ρώσους συγγραφείς της εποχής του. Πολύ μαύρο χιούμορ, τρομερούς ρυθμούς, ίσως να ’χει σχέση αυτό και με το στίχο [τη μετάφραση στα ελληνικά έκανε ο Στρατής Πασχάλης]. Νιώθεις ότι το κείμενο καλπάζει. Κάνει παιχνίδι με την ποίηση».

Μαρία Σαββίδου, υποδύεται τον Καζάριν, τον τζογαδόρο.
«Το καλό και το κακό συγχέονται. Η παρακμή και ο καλός δρόμος δεν γίνονται σαφή. Ακόμα και ο τίτλος, “Μασκαράτα”, μοιάζει να μην αφορά μόνο το μπαλ μασκέ αλλά όλο το έργο. Μπορεί να φανερώνεται μοιραία μια στιγμή αλλά δεν βγάζεις άκρη πού σταματάει να υπάρχει μεταμφίεση».

Μαρία Ναυπλιώτου, υποδύεται τη Νίνα.
«Είναι ένας κόσμος που εκφράζει τις αρνητικές σκέψεις και τις αδυναμίες του και οδηγεί έναν άνθρωπο στο θάνατο. Όλα αυτά υπό το πρίσμα του μυστηριώδους ρομαντισμού του Λέρμοντοφ».

Μιλώντας για μάσκες, τότε και τώρα

Μασκαράτα = Οργανωμένοι χοροί, πολλές φορές και από τον ίδιο τον τσάρο από τον οποίο έπαιρνε έγκριση εισόδου όποιος επρόκειτο να μπει. Έπρεπε όλοι να είναι μεταμφιεσμένοι και κυρίως οι γυναίκες, οι οποίες μπορούσαν να διαλέξουν τον άντρα που ήθελαν για να τις συνοδεύσει.

Πολύ προχωρημένο ακούγεται. Έχουμε σύγχρονες μασκαράτες;
Μαρία Σαββίδου: «Νομίζω ότι σε ένα πρώτο επίπεδο σήμερα έχουμε τα dark rooms στα κλαμπ, το chat στο Internet, τα nick names που χρησιμοποιούμε. Πρέπει να γίνονται και πάρτι παρόμοια, αλλά συνήθως δεν ακούγονται, δεν πάει ο οποιοσδήποτε. Ενώ εκεί πήγαιναν όλοι και αυτό ήταν το πρωτοποριακό, από την υπηρέτρια μέχρι τη βαρόνη».

Καυτηριάζει ο Λέρμοντοφ τα ήθη μιας κολασμένης μπουρζουαζίας;
Συνεχίζει η Μαρία Σαββίδου: «Μάλλον τα χαζεύει περισσότερο με μια φιλοσοφική ματιά. Εμείς τόσο πολύ καταλάβαμε ότι πέτυχε η “Μασκαράτα” που φτάσαμε στο σημείο να πούμε ότι μήπως η μόνη σκηνή που δεν έχουμε μάσκα είναι η “Μασκαράτα”. Τόσο πολλή μάσκα υπάρχει παντού που δεν ξεχωρίζεις. Το καλό είναι μεταμφιεσμένο σε κακό και το αντίστροφο. Κι αν δεν είναι η μάσκα της “Μασκαράτας”, είναι η μάσκα των συναισθημάτων, της συμπεριφοράς, της σκέψης».

Τα πρόσωπα και οι ρόλοι

Μαρία Ναυπλιώτου: Νίνα, σύζυγος Άρμπενιν και γοητευτικό θύμα
«Η Νίνα είναι σπάνιος ρόλος, ένα πραγματικά καθαρό πρόσωπο. Ίσως θα μπορούσε να είναι η Δυσδαιμόνα ή η Ελβίρα στον “Δον Ζουάν”… Είναι αθώα μέχρι αφελείας. Σαν ένας άνθρωπος που δεν έχει παρελθόν και δεν έχει προλάβει να διαφθαρεί, όπως τα μικρά παιδιά. Είναι και τρομερά απομονωμένη, γι’ αυτό άλλωστε δεν καταλαβαίνει τι συμβαίνει γύρω της. Δεν μπορεί να κάνει τις συνδέσεις. Και ενώ έχει εκτροχιαστεί το τρένο, ενώ έχουν σπάσει τα φρένα και πηγαίνει κατά διαόλου, εκείνη νομίζει ότι με μία κίνηση του χεριού της θα σταματήσει τον καταστροφικό εκτροχιασμό. Είναι τέτοια η προσωπικότητά της. Εγώ δεν είμαι έτσι. Έχω εντυπωσιαστεί με το ρόλο, αλλά σίγουρα δεν είμαι σαν αυτή. Προσωπικά, κάνω και αρνητικές και δεύτερες σκέψεις».

Δεν θα ’πεφτες εσύ θύμα;
«Α, δεν ξέρω, πραγματικά δεν ξέρω. Γιατί, όντως, το κακό που την περιβάλλει είναι όλος ο υπόλοιπος κόσμος. Είναι σαν τον αποδιοπομπαίο τράγο. Τα πάντα έχουν οργανωθεί γύρω της και είναι βέβαιο με μαθηματική ακρίβεια ότι θα οδηγηθεί στο χαμό. Δεν ξέρω και ’γώ αν θα ξέφευγα από όλο αυτό».

Νίκος Καρδώνης: Πρίγκιπας Ζβέζντιτς, ένας αδίστακτος
«Ο πρίγκιπας είναι το τσογλάνι της ιστορίας. Ένα παρορμητικό πλάσμα, αδίστακτο, προκειμένου να πάρει αυτό που θέλει. Είναι κυνικός και το μόνο θέμα του είναι η τιμή του. Έχει παλέψει γι’ αυτό, έχει πολεμήσει – καθώς ήταν αξιωματικός. Στο τέλος, του την παίρνουν, τη χάνει με άσχημο τρόπο, υφίσταται την κοινωνική κατακραυγή. Είναι το αντίπαλον δέος του Αρμπένιν. Στην προσωπική μου ζωή, έχω υπάρξει λίγο απ’ όλα. Και τσογλάνι και πρίγκιπας και άγγελος και διάολος, που λένε. Δεν μπορώ να βάλω στεγανά. Και θύμα και θύτης».

Δημήτρης Παπανικολάου: Αρμπένιν, ο έκπτωτος σύζυγος
«Παίζω έναν ευγενή σε φάση αποτοξίνωσης, κάποιον που μετά το γάμο του προσπαθεί να σβήσει μια ζωή γεμάτη κραιπάλες – και παρουσιάζεται απόλυτα οχυρωμένος και σίγουρος. Πολύ ακραία προσωπικότητα γιατί όλο αυτό καταρρέει σε μια στιγμή. Όταν θα πιστέψει ότι τον απατά η γυναίκα του θα ξεκινήσει η πτώση. Μια πτώση από γκρεμό. Είναι δέσμιος της φύσης του. Η κατάστασή του χειροτερεύει σε σχέση με το παρελθόν του, ενώ εκείνος θεωρεί ότι συμβαίνει το αντίθετο. Ώσπου φτάνει στο έσχατο σημείο και τη σκοτώνει [σ.σ. με παγωτό!]. Αλλά όλα αυτά είναι θέματα. Είναι τόσο ποιητικό το κείμενο. Και κάποια στιγμή απλά παίζεις θέματα».

Ποια είναι η σχέση σου με τον Αρμπένιν;
«Το πιο απωθητικό του στοιχείο είναι το δικό μου αγαπημένο: η ακρότητα. Μπορεί ξαφνικά να χάσει την επαφή με τον κόσμο, να χάσει τα πάντα και να του γυρίσουν όλα ανάποδα. Για να πετύχει τη δική του κάθαρση έβαλε κάποιο ιδανικό, αυτό είναι τελικά που γκρεμίστηκε. Αλλά όταν αποδεικνύεται ότι δεν είσαι τίποτα παρά η φύση σου, βλέπεις ότι, τελικά, ίσως είναι δική σου κατασκευή».

Μου κάνει εντύπωση αυτός ο φόνος με το παγωτό. Εσύ πώς θα δολοφονούσες την αγαπημένη σου, τώρα που’ ναι και επίκαιρο;
«Αν το έκανα, θα το έκανα με πολύ πιο πεζό τρόπο. Θα την έπνιγα».

Μαρία Σαββίδου: Καζάριν, ο αμετανόητος τζογαδόρος

Πώς προέκυψε αυτός ο αντρικός ρόλος-πρόκληση; Έτσι δεν λένε για τους κόντρα ρόλους;
«Νομίζω ότι προέκυψε στην πράξη, όπως γίνεται πάντα όταν δουλεύουμε με τον Στάθη Λιβαθινό. Νομίζω ότι η διανομή στα έργα, συνήθως, έχει να κάνει και με τις βιογραφίες ημών των ιδίων. Φαντάζομαι ότι πέρα από κάποια στοιχεία που είδε σε μένα και θα μπορούσαν να υπηρετήσουν έναν ανδρικό ρόλο, η συγκεκριμένη επιλογή έχει να κάνει και με το ποια είναι η σχέση μου με τον Νίκο [Καρδώνη] και με τη Μαρία [Ναυπλίωτου], που είναι η βάση μια αλήθειας η οποία είναι χρήσιμο να φανεί και επί σκηνής. Στο έργο τώρα, η ζωή του Αρμπένιν θα μπορούσε να χωριστεί στο πριν το γάμο και το μετά. Το πριν αφορά έναν κόσμο που ρισκάρει παίζοντας, και ο Καζάριν, που υποδύομαι εγώ, είναι ο κύριος εκπρόσωπος αυτού του κόσμου. Είναι στάση ζωής. Παίζεις, κερδίζεις – παίζεις, χάνεις».

Εσύ τζογάρεις;
«Χαρτιά; Όχι! Αλλά ρίσκα στη ζωή μου παίρνω. Άλλωστε, και μόνο που επιλέξαμε σε κάποιο κομβικό σημείο της ζωής μας να γίνουμε ηθοποιοί ενώ κάποιοι είχαμε σπουδάσει άλλα αντ’ άλλων, αυτό σημαίνει ότι μπήκαμε σε έναν καθημερινό τζόγο».

Μαρία Κίτσου: Βαρόνη Στραλ, η αδίστακτη
«Παίζω μια γυναίκα νέα, αλλά χήρα. Μόνη, σε μια υποκριτική κοινωνία, που πρέπει να τα βγάλει πέρα. Ένα πλάσμα με έντονα πάθη, ερωτευμένο με τον πρίγκιπα, που δεν το φανερώνει. Αποφασίζει να φτάσει στα άκρα και να πάει στη μασκαράτα όπου γίνονται τα πάντα. Στο τέλος μόνο συνειδητοποιεί τι έχει προκαλέσει. Η καταστροφή της Νίνας είναι έργο της Βαρόνης. Θυσιάζει τη Νίνα, τη δίνει βορά στην κοινωνία για να αποφύγει την αποκάλυψή της. Στην παράσταση, φοράω μια μαύρη μάσκα κύκνου – αν και δεν μου πολυαρέσουν οι απόκριες, ίσως γιατί μας έντυναν καταναγκαστικά μικρούς στα πάρτι. Έχουμε ένα θέμα με τις απόκριες οι ηθοποιοί, γιατί ντυνόμαστε κάθε μέρα – και μας πληρώνουν κιόλας γι αυτό.

Γιατί λογοκρίθηκε ο Λέρμοντοφ;
Μας διαφωτίζει ο Δημήτρης Παπανικολάου: «Με το που ξεκινήσαμε τις πρόβες, στις συζητήσεις που κάναμε, επισημάνθηκε ότι είναι η πρώτη φορά στη λογοτεχνία που κυριαρχεί ο αρνητικός χαρακτήρας. Δεν τολμούσαν εκείνες τις εποχές να παρουσιάσουν κάτι τέτοιο. Γι’ αυτό και λογοκρίθηκε. Απαγορεύτηκε για πολλές δεκαετίες από τις θεατρικές σκηνές και τον αναγκάσανε να γράψει μια τέταρτη πράξη, όπου το κακό θα τιμωρείται. Επιλέξαμε να μην παίξουμε αυτήν την πράξη».

Η Μαρία Ναυπλιώτου για το Φεστιβάλ Αθηνών

«Νομίζω ότι έχει ανεβάσει αισθητά τον πήχη».

Αυτή η καλοκαιρινή κατανάλωση κουλτούρας μήπως αναδεικνύει το έλλειμμα του χειμώνα;
«Παρότι υπάρχει πληθώρα θεάτρων που δεν προσφέρουν όλα, έχουμε καλό θέατρο. Δεν νομίζω ότι υπάρχει έλλειμμα όπως εσείς το προσδιορίζετε. Δεν λείπουν οι καλοί σκηνοθέτες ή οι καλοί ηθοποιοί, αυτό που λείπει είναι ότι δεν υπάρχει άνοιγμα στην Ευρώπη. Είμαστε μια χώρα κλειστή, η αντιμετώπιση του πολιτισμού από το κράτος συμπυκνώνεται σε εικόνες όπως “ξανθά κορίτσια με μπικίνι” ή “τουρίστες σε γαϊδούρια πάνε να δουν την καλντέρα”».

Πώς προσδιορίζετε τη συνεργασία σας με τον Στάθη Λιβαθινό;
«Εξαιρετική. Δουλεύουμε καιρό μαζί του και γνωρίζουμε τη μέθοδό του. Είναι διδακτικός, μαθαίνεις πάντοτε και ταυτόχρονα έχεις ελευθερία κινήσεων και έκφρασης».

Και η συνεργασία μεταξύ σας;
Εν χορώ: «Ε, κρατάει χρόνια τώρα. Ζούμε οικογενειακές καταστάσεις πια, πάμε ο ένας στους γάμους του άλλου…»

Καλά στέφανα. Και καλά κέρδη! […]

25.06.2008, Μαρτίνου Άννα «Μασκαράτα, στη δίνη του πάθους», efmag.blogspot.gr

 

Για το link πατήστε εδώ